Αναβρασμός, ανησυχία, απώλεια εσόδων και βία. Το ελληνικό ποδόσφαιρο είναι γεμάτο από ιστορίες «τρέλας» ή και πραγματικά πολύ δύσκολες χρονιές. Κάποιες ολοκληρώθηκαν υπό μεγάλη ένταση, κάποιες άλλες δεν θα τελείωναν ποτέ χωρίς αλχημείες, υπαναχωρήσεις της πολιτείας και αναδιπλώσεις των ίδιων των ΠΑΕ. Το χειρότερο πρωτάθλημα που θυμάμαι είναι εκείνο της περιόδου 1986/87. Από την έναρξη της σεζόν οι φίλαθλοι έζησαν την απεργία των επαγγελματιών ποδοσφαιριστών στο ξεκίνημα (1η αγωνιστική) την απεργία των διαιτητών σε όλη την Ελλάδα στις 10 Μαΐου και την επονομαζόμενη «Κίνηση των 12» στα τέλη Μαΐου του 1987 που ανατίναξε το ελληνικό ποδόσφαιρο.
Πριν αναλύσουμε τα επιμέρους, μια σύντομη εισαγωγή στο κλίμα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 το ελληνικό ποδόσφαιρο είχε γνωρίσει κατακόρυφη αύξηση των εσόδων του, το κοινό παρά την έντονη βία και το σοκ με τον θάνατο του 29χρονου καθηγητή Χαράλαμπου Μπλιώνα στο Αλκαζάρ από φωτοβολίδα, εξακολουθούσε να γεμίζει τα γήπεδα και η πίτα ολοένα και μεγάλωνε. Οι περισσότερες ΠΑΕ επί της ουσίας δεν μπορούσαν να διαχειριστούν την κατακόρυφη αύξηση εσόδων και το τεράστιο ενδιαφέρον που επεδείκνυε το κοινό, η επαγγελματοποίηση δεν τους είχε βρει όλους έτοιμους απέναντι στο ίδιο το προϊόν και η μοναδική αντίδραση ήταν η στροφή στο δημόσιο και τον κρατικό κορβανά.
Εκείνο το καυτό καλοκαίρι, ο τότε υφυπουργός Αθλητισμού, Σήφης Βαλυράκης δεν ενέδιδε στην ικανοποίηση των αιτημάτων και μετά από τρεις απανωτές Γενικές Συνελεύσεις σε μεγάλο ξενοδοχείο της Αθήνας, δυο συσκέψεις εκπροσώπων ΠΑΕ και ατέλειωτες ζυμώσεις, η απόφαση ήταν σοκαριστική: αποχή από κάθε δραστηριότητα μέχρι το κράτος να «ρυθμίσει» ζητήματα όπως την αναδιάρθρωση των κατηγοριών, τα χρέη προς δημόσιο και ΙΚΑ, την καθιέρωση (υψηλού) πάγιου ποσοστού από τον ΟΠΑΠ και το αυτοδιοίκητο.
Οι περισσότεροι πρόεδροι και ιδιοκτήτες συνέταξαν ένα πρωτόκολλο, το οποίο υποχρέωνε τις ΠΑΕ που θα το συνυπέγραφαν να παραδώσουν όλα τα δελτία των επαγγελματιών και ημιεπαγγελματιών ποδοσφαιριστών τους στα γραφεία της ΕΠΑΕ και το ποδόσφαιρο στη χώρα να «κατεβάσει τα ρολά». Επί της ουσίας το πρωτάθλημα και το κύπελλο Ελλάδος, ήταν στον αέρα από Αύγουστο μήνα.
Ο σάλος που ξέσπασε ήταν τεράστιος και όπως αναμενόταν, ξεκίνησαν και οι πρώτες διαρροές και αναδιπλώσεις. «Λαγός» ο Πανιώνιος που διαχώρισε τη θέση του και ουσιαστικά έθεσε εαυτόν εκτός πρωτοκόλλου και ακολούθησε ο πρώτος μεγάλος: ο Ολυμπιακός. Ο τότε πρόεδρος του συλλόγου, Σταύρος Νταΐφάς, τόνισε ότι ο Ολυμπιακός συμφωνεί απόλυτα με τα αιτήματα, αλλά το καταλληλότερο χρονικό σημείο για την διεκδίκησή τους είναι ο Σεπτέμβριος, λίγο πριν την έναρξη του πρωταθλήματος που η δίψα του κόσμου είναι πολλαπλάσια και θα πονέσει περισσότερο την πολιτεία.
Ο Νταϊφάς μάλιστα κάρφωσε και τους ομολόγους του, τονίζοντας ότι στις συνεχείς τροποποιήσεις του νόμου από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η ΕΠΑΕ δεν αντέδρασε ποτέ και μόλις τα χρέη έγιναν μη διαχειρίσιμα, κάποιοι αποφάσισαν να συμπαρασύρουν και τους υπόλοιπους. Ο Βαρδινογιάννης απουσίαζε, είχε εξουσιοδοτήσει όμως τον εκπρόσωπο της ΠΑΕ Κασιμάτη να αντιπροτείνει απεργία μετά τους επαναληπτικούς του Κυπέλλου (ο Παναθηναϊκός είχε προκριθεί στον ημιτελικό όπου αντιμετώπιζε τον Ηρακλή) και ουσιαστικά «αγόραζε» χρόνο. Οι υπόλοιποι δεν αποδέχτηκαν το αίτημα του Κασιμάτη και τον έπεισαν να υπογράψει ακόμη κι αν απειλούνταν οι ημιτελικοί του Κυπέλλου. Εκεί παρενέβη τηλεφωνικά ο ίδιος ο Βαρδινογιάννης, που άδειασε τον Κασιμάτη και τον υποχρέωσε σε επί τόπου παραίτηση.
Μετά την παραίτηση Κασιμάτη και ο πρόεδρος του ΟΦΗ, Μανώλης Παπαματθαιάκης αρνείται να υπογράψει κι έτσι οι ΠΑΕ που δεν μετέχουν στο «αντάρτικο» γίνονται τέσσερις: Πανιώνιος, Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός και ΟΦΗ. Ήταν από τις πρώτες φορές στα χρονικά του επαγγελματικού ποδοσφαίρου που Ολυμπιακός και Παναθηναϊκός συμμαχούσαν έστω και ατύπως, πηγαίνοντας κόντρα στα συμφέροντα των υπολοίπων.
Μετά την άρνηση Νταϊφά και Βαρδινογιάννη να τραβήξουν το σκοινί στα άκρα, κανείς δεν πίστευε ότι η προσπάθεια θα είχε τελικό αποτέλεσμα και μπορούσε να γίνει οριστική ρήξη. Το πρωτάθλημα συνεχίστηκε μετά κόπων και βασάνων, γίνονταν διαρκείς συσκέψεις και διαβουλεύσεις και όταν έγινε αντιληπτό ότι δεν υπήρχε περίπτωση τελικής λύσης, ήρθε το απροσδόκητο. Με πρωτοστάτες τον τότε πρόεδρο του Απόλλωνα Αθηνών και ιστορικό παράγοντα του ελληνικού ποδοσφαίρου, Κώστα Αλαμάνο και τον πρόεδρο του Απόλλωνα Θεσσαλονίκης και σπουδαίο καλλιτέχνη, Βασίλη Τριανταφυλλίδη (Χάρυ Κλυνν), μέσα σε 1 ώρα και 20 λεπτά όλα τα δελτία των υπόλοιπων 12 ΠΑΕ πλην Ολυμπιακού, Παναθηναϊκού, Πανιωνίου και ΟΦΗ, βρίσκονταν υπογεγραμμένα και πρωτοκολλημένα επισήμως στα γραφεία της ΕΠΑΕ.
Στα πρακτικό παραλαβής μάλιστα αναφέρεται ότι τα δελτία όλων των ποδοσφαιριστών των ομάδων της Θεσσαλονίκης τα πήγε ο ίδιος ο Κλυνν, ότι ένας οδηγός ταξί με πινακίδες Ιωαννίνων κατέθεσε τα δελτία του ΠΑΣ, ότι τα δελτία της Δόξας κατέφθασαν με φορτωτική από τη Δράμα και ούτω καθεξής. Ιστορικά, ήταν η πρώτη φορά που δημιουργήθηκε ένα τόσο αρραγές κίνημα ανταρτών εναντίον Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού και κράτους.
Ο τότε πρόεδρος της ΕΠΑΕ Δημήτρης Γιώτσας, προσπάθησε να πιέσει το υπουργείο επαινώντας τη στάση των 12 ΠΑΕ (στις οποίες ανήκε και η Λάρισα από την οποία προερχόταν) και σε εκείνο το γαϊτανάκι διαβουλεύσεων και τακτικισμών, τόνισε ότι δεν υπήρχαν άλλα περιθώρια και απέμενε μόνο μια επιλογή: το λουκέτο. Απείλησε εν ολίγοις ότι δεν πρόκειται να υπάρξει πρωτάθλημα την επόμενη σεζόν και αν θέλει η ΕΠΟ μπορεί να διοργανώσει πρωτάθλημα ερασιτεχνών.
Ενώ ο υφυπουργός Αθλητισμού παρακολουθούσε έκθαμβος, ο Αλαμάνος προσπάθησε να χαμηλώσει κάπως τους τόνους και να μετριάσει τις εντυπώσεις λέγοντας ότι η αντιπαράθεση δεν είναι με το υπουργείο και ότι υπάρχει χρόνος για εξεύρεση λύσης. Το πρωτάθλημα ξεκίνησε με τα χίλια ζόρια, λύση όμως δεν βρέθηκε γιατί ούτε η πολιτεία, ούτε οι μεγάλοι, ούτε οι «αντάρτες» έκαναν πίσω.
Την Κυριακή ζήσαμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Το μοναδικό «κανονικό» παιχνίδι της τότε Α΄ Εθνικής έγινε στο «Γεντί Κουλέ», όπου ΟΦΗ και Παναθηναϊκός αναδείχθηκαν ισόπαλοι με 1-1. Στη Νέα Σμύρνη κατέβηκε μόνο ο Πανιώνιος, η Λάρισα ήταν απούσα, στα Ιωάννινα ήταν μόνο ο Ολυμπιακός, ο ΠΑΣ παρατάχθηκε με ερασιτέχνες. Παρωδία. Όλα τα υπόλοιπα παιχνίδια διεξήχθησαν σε τοπίο σεληνιακό.
Οι εικόνες από τον εξευτελισμό του ελληνικού ποδοσφαίρου ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο, εφημερίδες σε όλη την Ευρώπη σχολίασαν την απεργία των ΠΑΕ με την ανάλογη για την περίπτωση ειρωνεία, με την κορυφαίας κυκλοφορίας ολλανδική Algemeen Dagblad να γράφει: «Πάλι απεργία στην Ελλάδα. Καμιά έκπληξη που αναβλήθηκε το πρωτάθλημα αυτή την Κυριακή κι έγινε μόνο το παιχνίδι ΟΦΗ-Παναθηναϊκού. Οι Έλληνες μας έχουν συνηθίσει φέτος στις απεργίες, η λύση που προτείνουν για όλα είναι οι απεργίες. Φαίνεται ότι στην Ελλάδα και τα προβλήματα που έχει το ποδόσφαιρό τους τα λύνουν με τις απεργίες. Αυτά που γίνονται στην Ελλάδα δεν γίνονται πουθενά αλλού στην Ευρώπη». Οι Ολλανδοί φιλοξενούσαν δηλώσεις και των συμπατριωτών τους Λίμπρεχτς και Φαφιέ που εργάζονταν στην Ελλάδα, με πλειάδα υποτιμητικών αναφορών και απαξίωσης της χώρας.
Την επομένη της παρωδίας όλοι περιμένουν την αντίδραση της πολιτείας, οι περισσότεροι στοιχημάτιζαν ότι το κράτος θα κάνει πίσω και θα ενδώσει. Όσο περνούσε ο χρόνος όμως, αντί να βρεθεί λύση η στάση του κράτους γινόταν ακόμα πιο σκληρή. Ο Βαλυράκης συγκάλεσε έκτακτη συνέντευξη Τύπου στο υπουργείο και «έδωσε» σε μια κόλλα χαρτί τις ΠΑΕ. Μοίρασε αναλυτικούς πίνακες με τα χρήματα που πήραν, παρουσίασε έγγραφα με τις διευκολύνσεις που είχαν γίνει τα τελευταία χρόνια, προσκόμισε μνημόνια συμφωνίας για νομοθετικές τροποποιήσεις και απείλησε ότι ο ΟΠΑΠ θα αλλάξει τα δελτία και το ΠΡΟΠΟ θα έχει μόνο αγώνες από τα ξένα πρωταθλήματα.
Το κράτος έχει στυλώσει τα πόδια, οι ΠΑΕ δεν έχουν χρόνο να αντιδράσουν συντεταγμένα και μέχρι να αποφασιστεί ποια στάση θα ακολουθηθεί, βγάζουν μπροστά τον τότε πρόεδρο του ΠΣΑΠ, Αντώνη Αντωνιάδη. Ο ψηλός προσπαθεί να παρουσιαστεί συναινετικός «Παρακολουθούμε με αγωνία τις εξελίξεις. Τα πράγματα αρχίζουν να χοντραίνουν... Μέχρι την Τετάρτη θα περιμένουμε υπουργική απόφαση για τις τροποποιήσεις που είχαμε ζητήσει. Την Πέμπτη. αν δεν το έχουμε στα χέρια μας, θα συγκαλέσουμε την Εκτελεστική Επιτροπή για να υλοποιήσουμε τη δεσμευτική για μας απόφαση της Γενικής Συνέλευσης για γενικευμένη απεργία. Με το μέρος των ποδοσφαιριστών είναι και το ηθικό και το ουσιαστικό δίκαιο και αυτό το γνωρίζουν καλά οι Έλληνες φίλαθλοι. Από την πρώτη αγωνιστική του πρωταθλήματος που είχαμε κάνει απεργία υποχωρήσαμε, προκειμένου να ομαλοποιηθεί η κατάσταση και να δοθεί η ευκαιρία για διάλογο. Η πολιτεία πρέπει να δώσει λύση».
Η πολιτεία και πάλι δεν συγκινείται και ο κόσμος πλέον έχει αρχίσει να δυσφορεί από την κατάσταση. Στο πρωτάθλημα εν τω μεταξύ, ο Ολυμπιακός μετά το πολύ μέτριο ξεκίνημα και την απόλυση του Αντώνη Γεωργιάδη τέλη Οκτωβρίου εξ αιτίας της πολύ βαριάς ήττας με 4-1 στην Τούμπα, έχει αρχίσει να «ρολάρει» με τον Αλκέτα Παναγούλια στον πάγκο και μετά από ένα σερί 17 αήττητων αγώνων είναι κοντά σε μια ανέλπιστη κατάκτηση τίτλου.
Ο Παναγούλιας, πρώην Ομοσπονδιακός τεχνικός των ΗΠΑ, αφήνει ελεύθερο στη χειμερινή μεταγραφική περίοδο το μπαλαδόρο Μίλος Σέστιτς και φέρνει με προσωπικές ενέργειες το υποτιθέμενο next big thing του αμερικανικού ποδοσφαίρου, τον Ιγκόρ Βράμπλιτς, έναν Σλοβάκο με καναδική υποκοότητα που «είχε εντυπωσιάσει στο Μουντιάλ του 1986 στο Μεξικό». Έτερος ξένος των ερυθρολεύκων, παραμένει ο Ουρουγουανός Χόρχε Μπάριος, ένας σκληροτράχηλος αμυντικός χαφ που δεν εντυπωσίαζε αλλά πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στο αμυντικό πλάνο του Ολυμπιακού.
Μπροστά ούτως ή άλλως «καθάριζε» το δίδυμο Αναστόπουλου και Μητρόπουλου που με τη λήξη του πρώτου γύρου είχε δώσει μια σχετική διαφορά ασφαλείας τεσσάρων βαθμών στους ερυθρόλευκους, μπροστά από το δεύτερο – και καταπληκτικό εκείνη τη σεζόν – ΟΦΗ του Γκέραρντ. Πίσω από τους θαυμάσιους Κρητικούς, Παναθηναϊκός και ΑΕΚ συνέχιζαν ασθμαίνοντας, σε μια σεζόν που στράβωσε σχεδόν από το ξεκίνημα και για τους δύο.
Ο Παναθηναϊκός παρ’ ότι ξεκίνησε με πολύ υψηλές φιλοδοξίες, βρέθηκε πολύ γρήγορα να αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα και αμφισβήτηση. Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης είχε εκπλήξει την ποδοσφαιρική κοινή γνώμη, συμφωνώντας με τον πολύ μεγάλο Γιουγκοσλάβο προπονητή Τόμισλαβ Ίβιτς, έναν εξαιρετικό μάνατζερ που πλήρωσε τον πρόωρο αποκλεισμό του τριφυλλιού από τον Ερυθρό Αστέρα στην αρχή της θητείας του. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο Βαρδινογιάννης δεν ενίσχυσε τον Παναθηναϊκό πέραν της συμφωνίας με τον Ίβιτς, αφού η μοναδική αξιοσημείωτη μεταγραφή ήταν ο άσημος τότε Πάρις Γεωργακόπουλος από την Παναχαϊκή.
Με το Βασίλη Δανιήλ στον πάγκο πλέον, ο Βαρδινογιάννης προσπάθησε να διορθώσει εν μέσω της σεζόν τις «αρρυθμίες» του ρόστερ, υπογράφοντας τον Ούγγρο μεσοεπιθετικό της ΑΕΚ Μάρτον Εστερχάζι, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει εξαιρετικές εμφανίσεις και καλείτο να δώσει μια προσωρινή λύση στο πρόβλημα του σκοραρίσματος που απασχολούσε τον Παναθηναϊκό, αφού η σεζόν των Δημόπουλου και Μπατσινίλα ήταν πολύ κατώτερη του αναμενομένου. Χαρακτηριστικό της άχρωμης σεζόν, ο φτωχός απολογισμός με το πέρας του πρώτου γύρου, όπου ο Παναθηναϊκός είχε συγκεντρώσει μόλις 20 βαθμούς σε 15 παιχνίδια και βρισκόταν εκτός Ευρώπης.
Κι αν στον Παναθηναϊκό υπήρχε μια συγκρατημένη αισιοδοξία για την έκβαση του υπολοίπου της σεζόν, στην ΑΕΚ τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα. Και εκεί η επιλογή προπονητή υπήρξε ατυχής, αφού ο Ολλανδός Αμπ Φαφιέ ουδέποτε «κόλλησε» με τον κιτρινόμαυρο οργανισμό και σε συνδυασμό με το αρχικό -3 λόγω της υπόθεσης Χρυσοβιτσάνου (που θα εξετάσουμε διεξοδικά στο μέλλον) η ΑΕΚ είχε μια καταστροφική σεζόν που σε κάποιο σημείο τη βρήκε λίγο πάνω από τη ζώνη του υποβιβασμού.
Το χειρότερο όλων για την Ένωση ήταν το γεγονός ότι ο Ανδρέας Ζαφειρόπουλος επέλεξε ως αντικαταστάτη του Φαφιέ, τον «ιδιαίτερο» Νίκο Αλέφαντο. Ο Αλέφας ανέλαβε την ομάδα και λειτούργησε σαν τυφώνας: στοχοποίησε συγκεκριμένους ποδοσφαιριστές και κατηγόρησε ανοιχτά το Θωμά Μαύρο χαρακτηρίζοντάς τον «τελειωμένο» ποδοσφαιρικά. Υπό την ανοχή της διοίκησης, στο τέλος της σεζόν ο αγαπημένος Θ(ε)ωμάς των φίλων της ΑΕΚ αποπέμφθηκε και μετά από 11 ολόκληρα χρόνια ολοκληρώθηκε μια σχέση παράφορης αγάπης που δεν ξεχάστηκε ποτέ.
Κερδισμένος όλης αυτής της αλλόκοτης και πρωτοφανούς κατάστασης που επικρατούσε στο πρωτάθλημα, ήταν ο Ολυμπιακός. Χωρίς να διαθέτει την εξαιρετικότερη ομάδα, αποδίδει ένα «ρεαλιστικό» ποδόσφαιρο και χωρίς να εντυπωσιάζει αποσπάται πολύ εύκολα από τους υπόλοιπους. Μπορούν να τον παρακολουθήσουν μόνον ο ΟΦΗ και ο Ηρακλής, ομάδες θαυμάσιες, αλλά άμαθες στη διαδικασία του πρωταθλητισμού και των «μαραθώνιων».
Χαρακτηριστική ένδειξη του γεγονότος ότι ο Ολυμπιακός επί της ουσίας ήταν ο μονόφθαλμος στους τυφλούς, είναι ο άνετος αποκλεισμός του στο Κύπελλο από τον Πανιώνιο, ο οποίος μετά την ΑΕΚ (την οποία έχει αποκλείσει νωρίς με γκολ του Γκάρι Όουεν) δίνει μια μοναδική παράσταση εναντίον των ερυθρολεύκων, κερδίζοντάς τους με το συντριπτικό 3-0 στον τρίτο γύρο. Ο Πανιώνιος είναι ιστορικά μια ομάδα εκπλήξεων και ουκ ολίγες φορές έχει μπει σφήνα στις παραδοσιακές δυνάμεις του ελληνικού ποδοσφαίρου, κατακτώντας ακόμη και τρόπαια ενώ έχει ξεκινήσει ως το απόλυτο αουτσάιντερ.
Στις αρχές Μαρτίου του 1987 υποδέχθηκε τον Ολυμπιακό με το μαχαίρι στα δόντια στη Νέα Σμύρνη και εκμεταλλευόμενος το έξυπνο στήσιμο του Βέλγου προπονητή του Ούρμπεν Μπραμς, προηγήθηκε πολύ γρήγορα με γκολ του Καραμίχαλου. Λίμα, Τσιαντάκης και Γιούρισιτς ήταν σε μεγάλη μέρα, έκαναν άνω κάτω την άμυνα του Ολυμπιακού και οι Νεοσμυρνιώτες χτύπησαν ακόμη δύο φορές για το εντυπωσιακό τελικό 3-0.
Στη ρεβάνς, ο Ολυμπιακός παρότι πίεσε, δεν κατόρθωσε να πλησιάσει στην ανατροπή του σκορ και ο Πανιώνιος πήρε μια ιστορική πρόκριση ξανακάνοντας όνειρα κατάκτησης του τροπαίου μετά το 1979, τα οποία έσβησαν στον προημιτελικό, όταν τον απέκλεισε ο Παναθηναϊκός. Αν και οδυνηρός, ο αποκλεισμός διασκεδάστηκε στις τάξεις του Ολυμπιακού λόγω της μεγάλης διαφοράς στο πρωτάθλημα. Έξι στροφές πριν το τέλος το μόνο που θα μπορούσε να θέσει εν αμφιβόλω την κατάκτηση του τίτλου είναι η φήμη για την απεργία από την κίνηση των «12» και πιθανές αφαιρέσεις βαθμών από την ΕΠΟ.
Με τον ημιτελικό Παναθηναϊκού-Ηρακλή στο πρόγραμμα για το κύπελλο, ο εκ των απεργών πρόεδρος του Ηρακλή, Πέτρος Θεοδωρίδης, δηλώνει ότι θα πάρει τα δελτία «από το ασφαλές μέρος όπου φυλάσσονται στην ΕΠΑΕ» και θα παίξει κανονικά. Στο πρώτο παιχνίδι στο Καυταντζόγλειο, οι πράσινοι δικαιώνουν τον τίτλο του φαβορί και εάν ο Μάρτον Εστερχάζι ήταν προσεκτικότερος, θα έφευγαν νικητές από τη Θεσσαλονίκη. Ειδικά στη φάση του 90ου λεπτού ο «Κόμης» όπως ήταν το παρατσούκλι του στην ΑΕΚ, αστοχεί εξ επαφής σε κενή εστία και στερεί από τον Παναθηναϊκό την άνεση στη ρεβάνς.
Στο μεσοδιάστημα, ο Παναθηναϊκός γίνεται ακόμη χειρότερος με αποκορύφωμα το εκπληκτικό 3-6 από τον Εθνικό στο ΟΑΚΑ, σε ένα ματς που έχει μείνει στην ιστορία. Έχουμε φθάσει ήδη στα μέσα Μαΐου και ο Παναθηναϊκός περιμένει τον Ηρακλή στο ΟΑΚΑ για τη ρεβάνς, προκειμένου να σφραγίσει την πρόκριση στον τελικό και να κάνει το repeat. Ο κόσμος δείχνει να σνομπάρει το παιχνίδι και είναι πολύ δυσαρεστημένος από την κακή έως εξευτελιστική σεζόν και ο εντυπωσιακός Ηρακλής κερδίζει τον Παναθηναϊκό με 3-2 και μέσα στο ΟΑΚΑ περνώντας στον τελικό. Αδάμου, Ζούντμπι και Σάκης Αναστασιάδης τα γκολ του Γηραιού με το Χρήστο Δημόπουλο και τον Κώστα Μπατσινίλα να σημειώνουν τα δύο γκολ του Παναθηναϊκού, ο οποίος αποδοκιμάζεται σφοδρά από τον κόσμο του, τη στιγμή που Ηρακλής και Χατζηπαναγής αποθεώνονται και καταχειροκροτούνται.
Ο Βαρδινογιάννης είναι σκασμένος, απειλεί Θεούς και δαίμονες και ανακοινώνει σαρωτικές αλλαγές στο ρόστερ, ενώ προσπαθεί να καθησυχάσει τον κόσμο υποσχόμενος και ακριβές μεταγραφές. Η σεζόν του Παναθηναϊκού είναι καταστροφική, ουδείς ασχολείται ωστόσο διότι το πρωτάθλημα εξακολουθεί να βρίσκεται στον αέρα. Μετά από πολύωρες συσκέψεις και με όλο τον κόσμο να πιέζει τους «12», εκδίδεται μια ανακοίνωση-μνημείο για το ελληνικό ποδόσφαιρο:
«Φίλαθλοι, η αποχή μας δεν είναι απόφαση της στιγμής, αλλά προϊόν μακράς και ώριμης σκέψης και περισυλλογής σαν ύστατη κραυγή απελπισίας των Προέδρων και Παραγόντων που κινδυνεύουν κάθε μέρα να πάνε φυλακή και οι οποίοι μοχθούν για να δοθεί λύση στα προβλήματα του επαγγελματικού ποδοσφαίρου που βαδίζει από το κακό στο χειρότερο και οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια και βεβαιότητα στον αφανισμό. Πέρασαν 8 περίπου χρόνια από τότε που ιδρύθηκε το επαγγελματικό ποδόσφαιρο κι όμως οι ΠΑΕ δεν σταμάτησαν ούτε μια στιγμή τις προσπάθειές τους να πείσουν την Αθλητική Ηγεσία ότι δεν είναι δυνατόν αυτές που με την συνεχή και αδιάλειπτη παρουσία τους στο ΠΡΟΠΟ αποτελούν τον αιμοδότη και τη σπονδυλική στήλη όχι μόνο του ποδοσφαίρου αλλά και του Ελληνικού Αθλητισμού γενικότερα, να μην δικαιούνται μόνιμης και σταθερής επιχορήγησης ή ποσοστό από το ΠΡΟΠΟ. Εν τούτοις οι συνεχείς προσπάθειες των ΠΑΕ δεν έβρισκαν την πρέπουσα ανταπόκριση από πλευράς Πολιτείας και έτσι φθάσαμε στα σημείο η Πολιτεία με αλλεπάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις και αποφάσεις να αυξήσει σε τέτοιο υψηλό επίπεδο τα λειτουργικά έξοδα των ΠΑΕ, ώστε οι περισσότερες διοικήσεις των ΠΑΕ να σύρονται καθημερινά στα ποινικά δικαστήρια με κατηγορίες για οφειλές στο ΙΚΑ και το Δημόσιο εκατοντάδων εκατομμυρίων. Προσπαθήσαμε επί μήνες να κάνουμε κάποιον εποικοδομητικό διάλογο με την Αθλητική Ηγεσία. Αναγκασθήκαμε να ακυρώσουμε ή να αναβάλλουμε από το Δεκέμβριο του 1986 μέχρι σήμερα, 8 έκτακτες Γενικές Συνελεύσεις προκειμένου να δώσουμε στην Πολιτεία όλη την ευχέρεια και την άνεση χρόνου ώστε να μελετήσει και να λύσει τα λιμνάζοντα προβλήματά μας. Με μεγάλη μας λύπη και σεβόμενοι τον Έλληνα Φίλαθλο και το δύσμοιρο Ελληνικό Ποδόσφαιρο, εξαναγκαστήκαμε να οδηγηθούμε στη λύση της αποχής, όχι με σκοπό την αντιπαράθεση με την Πολιτεία, αλλά τη συνεργασία με αυτή προκειμένου έστω και την τελευταία στιγμή να σώσουμε το ετοιμοθάνατο Ελληνικό Ποδόσφαιρο. Αναλυτικά οι θέσεις μας για κάθε ένα από τα 5 καίρια και φλέγοντα αιτήματά μας έχουν ως εξής: 1. Αναδιάρθρωση των Κατηγοριών 2. Ποσοστό ΟΠΑΠ 3. Χρέη στο ΙΚΑ και στα Δημόσια Ταμεία 4. Να διοργανώνει το Πρωτάθλημα η ΕΠΑΕ και 5. Ρύθμιση στο άρθρο 6 για τις πενταετίες».
Η ανακοίνωση δεν συγκίνησε κανέναν, ούτε το υπουργείο, ούτε ασφαλώς και τους φιλάθλους. Οι δύο πιο «επικίνδυνες» για το κράτος ΠΑΕ, η ΑΕΚ και ο ΠΑΟΚ που έχουν και τον πολύ κόσμο και κατά συνέπεια το μεγαλύτερο πολιτικό κόστος, αντιμετώπιζαν εντονότατα ενδο-διοικητικά προβλήματα με αμφότερους τους οργανισμούς να θέλουν με κάθε τρόπο να απαλλαγούν από τις διοικήσεις Ανδρέα Ζαφειρόπουλου και Χάρη Σαββίδη.
Ο υφυπουργός Αθλητισμού διαισθανόμενος ότι το κοινό αίσθημα τον στηρίζει, απάντησε με νέα συνέντευξη Τύπου, μίλησε για βαρέλι δίχως πάτο, εξέθεσε και πάλι τις ΠΑΕ με νούμερα: 407 εκατομμύρια χρέη στο Δημόσιο, 234 εκατομμύρια χρέη στο ΙΚΑ. Έδωσε στη δημοσιότητα τις Εκθέσεις του Ελεγκτικού Συμβουλίου για τις εταιρικές χρήσεις των ΠΑΕ με τις ζημίες να έχουν ξεπεράσει τουλάχιστον το 50% του κεφαλαίου και τόνισε ότι σύμφωνα με το νόμο είτε θα έπρεπε ήδη να είχαν αυξήσει το μετοχικό κεφάλαιο τους είτε να μπουν σε διαδικασία πτώχευσης.
Το ίδιο το υπουργείο επικοινώνησε στους Έλληνες φιλάθλους ότι 12 ΠΑΕ ήταν βουτηγμένες στα χρέη. Οφειλές προς τρίτους, προς το Δημόσιο, προς τα ταμεία. Υπήρχαν περιπτώσεις εικονικών τιμολογίων, ενοικίων σε σπίτια ποδοσφαιριστών που αντιστοιχούσαν σε αγροτεμάχια (!), ο Βαλυράκης έβγαλε τα άπλυτα των 12 στη φόρα, ουσιαστικά τόλμησε να δημοσιοποιήσει όλα όσα συνέβαιναν με την ανοχή της ίδιας του της κυβέρνησης όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Το απευκταίο λαμβάνει χώρα τις τελευταίες τρεις αγωνιστικές του πρωταθλήματος, όταν οι 12 αποφασίζουν να κάνουν τις απειλές πραγματικότητα και να απεργήσουν, μποϊκοτάροντας ουσιαστικά το πρωτάθλημα. Οι μόνες ΠΑΕ που δεν μετέχουν στην απεργία, είναι ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός, ο Πανιώνιος και ο ΟΦΗ, οι ομάδες δηλαδή που προπορεύοντο μαζί με τον Ηρακλή και τον ΠΑΟΚ στο βαθμολογικό πίνακα. Ουσιαστικά ήταν οι μόνες ομάδες που σε πιθανή τιμωρία θα έθεταν εν αμφιβόλω την ευρωπαϊκή τους παρουσία και τα υψηλά έσοδα από αυτήν.
Η ΕΠΟ είναι αμείλικτη, τιμωρεί τις ομάδες με μηδενισμό και αφαίρεση 6 βαθμών, μεταβάλλοντας ουσιαστικά το βαθμολογικό πίνακα, με κερδισμένες τις «υπάκουες» ΠΑΕ. Ο ΠΑΟΚ γκρεμίζεται από τη δεύτερη θέση που διατηρούσε μέχρι την 27η αγωνιστική, το ίδιο και ο Ηρακλής που με την αφαίρεση των βαθμών βρίσκεται τελικά στην έκτη θέση, χάνοντας το δικαίωμα να διεκδικήσει την έξοδό του στο κύπελλο ΟΥΕΦΑ. Ο κόσμος εκτός Αθηνών είναι παγωμένος και παρακολουθεί αποσβολωμένος.
Την ίδια στιγμή, ο κόσμος του Ολυμπιακού στην πλατεία Κοραή πανηγυρίζει ένα ακόμη πρωτάθλημα, με την ομάδα να βραβεύεται από τον τότε Δήμαρχο Ανδρέα Ανδριανόπουλο και τον Αλκέτα να δηλώνει ότι ο Ολυμπιακός είναι ισόβιος πρωταθλητής. Είναι το τελευταίο πρωτάθλημα του Ολυμπιακού αφού ο σύλλογος από την επόμενη σεζόν θα μπει σε πολύ μεγάλες περιπέτειες και θα περιμένει εννέα ολόκληρα χρόνια για να ξαναγιορτάσει την κατάκτηση ενός πρωταθλήματος.
Το κουβάρι είχε αρχίσει να ξετυλίγεται. Οι Εκθέσεις του Ελεγκτικού Συμβουλίου έκαιγαν τις ΠΑΕ και ήδη είχε δοθεί εντολή να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αναγκαστικών εκτελέσεων ή και συλλήψεων. Οι ΠΑΕ στράφηκαν αμέσως στην Αντιπολίτευση, προγραμμάτισαν συναντήσεις με τον Πρόεδρο της ΔΗΑΝΑ Κωστή Στεφανόπουλο (αργότερα Πρόεδρο της Δημοκρατίας), με αντιπροσωπεία του ΚΚΕ του Χαρίλαου Φλωράκη, την Ελληνική Αριστερά του Λεωνίδα Κύρκου, τον πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Όλοι στάθηκαν στο πλευρό των ΠΑΕ, κατακεραυνώνοντας την άτεγκτη στάση της κυβέρνησης, αλλά στα ψιλά έκαναν λόγο και για τα «ατακτοποίητα χρέη». Ο Βαλυράκης υπό την πίεση και την κατακραυγή, περνάει με Προεδρικό Διάταγμα ένα άτυπο «δάνειο» 35 εκατομμυρίων έξτρα επιχορήγησης στις ΠΑΕ, αρκεί να έχουν τακτοποιήσει τις οφειλές του προς ΙΚΑ και Δημόσιο. Οι ΠΑΕ και πάλι αρνούνται να συμμορφωθούν, η απεργία συνεχίζεται και την προτελευταία αγωνιστική ακολουθεί χαμός.
Συλλαμβάνεται ο τότε πρόεδρος του ΠΑΣ, Χρήστος Μήτσης, για χρέη 35 εκατομμυρίων στο Δημόσιο, οι ΠΑΕ βγάζουν μπροστάρη τον Κλυνν για να ξανακερδίσουν τη συμπάθεια του φίλαθλου κόσμου και ο πρόεδρος του Απόλλωνα Καλαμαριάς με την παρεμβατικότητα και την κοινωνική του απήχηση, κατορθώνει να αποφύγουν οι ομότιμοί του τη φυλακή ερχόμενος σε συνεννόηση με την Πολιτεία για ευνοϊκούς διακανονισμούς.
Δεν είχε συλληφθεί από την αστυνομία μόνο ο Μήτσης, ίδιας μεταχείρισης έτυχαν και ο Αντιπρόεδρος (και έχων δικαίωμα υπογραφής) της ΑΕΚ Κώστας Γενεράκης, ο Πρόεδρος του Ηρακλή Πέτρος Θεοδωρίδης, καταζητούντο πολλοί ακόμα. Ο Κλυνν κάνει μια ριζοσπαστική πρόταση, το ποδόσφαιρο να ξαναγίνει ερασιτεχνικό, να χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από το κράτος με ένα συγκεκριμένο κονδύλι κάθε χρόνο. Οι υπόλοιπες ΠΑΕ διαφωνούν.
Το χειρότερο επαγγελματικό πρωτάθλημα όλων των εποχών, ρίχνει και τυπικά την αυλαία του στις 7 Ιουνίου του 1987, με την ΕΠΟ να προσπαθεί να βρει λύση για την επικύρωση της βαθμολογίας και την ΟΥΕΦΑ να περιμένει στη γωνία, αφού δεν έχουν δηλωθεί καν οι ομάδες που θα εκπροσωπήσουν τη χώρα στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις της επόμενης σεζόν. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ο τελικός κυπέλλου μεταξύ ΟΦΗ-Ηρακλή ορίστηκε τέλη Ιουνίου. Ο κόσμος πλέον έχει κουραστεί, το κοινό έχει σχεδόν σιχαθεί το ποδόσφαιρο. Όλοι σχεδόν συμφωνούν με τον Κλυνν που σε συνέντευξή του χαρακτηρίζει το πρωτάθλημα «πατάτες», όπως στο stand up comedy που κάνει στο θέατρο. Με διαμεσολαβητή τον τότε ταμία της ΕΠΟ Γιώργο Λούβαρη, οι «12» προσπαθούν να κλείσουν συνάντηση με τον Πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου. Το πρωτάθλημα τελείωσε με την απίστευτη κηλίδα των τριών τελευταίων αγωνιστικών που επέφεραν από αλλαγές στο βαθμολογικό πίνακα, μέχρι διαφορετικές ομάδες στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις.
Οι «απεργοσπάστες» ευνοήθηκαν, ο Ολυμπιακός κατέκτησε ένα από τα πιο περίεργα πρωταθλήματα της ιστορίας του, ο Παναθηναϊκός από έκτος τερμάτισε δεύτερος, ο Πανιώνιος βγήκε στην Ευρώπη αντί του ΠΑΟΚ. Η Λάρισα κατρακύλησε όγδοη, η ΑΕΚ κατέληξε έβδομη, ο ΠΑΣ υποβιβάστηκε μαζί με τον Απόλλωνα του Αλαμάνου. Όλοι οι απεργοί τιμωρήθηκαν με -6 βαθμούς και μηδενισμό σε όλα τα παιχνίδια που απείχαν, το πρωτάθλημα κατέληξε μια άνευ προηγουμένου κωμωδία.
Ενώ οι κρατικοί μηχανισμοί είχαν αναλάβει την εκπόνηση της λύσης και το κλίμα ήταν πιο τεταμένο από ποτέ, ήρθε σαν από μηχανής Θεός το Ευρωμπάσκετ του ’87 και η ψυχολογία στη χώρα άλλαξε ρότα. Το χρυσό μετάλλιο της Εθνικής, ο Γκάλης και ο Γιαννάκης είχαν πάρει επάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας, η Ελλάδα γιόρταζε στους δρόμους και η κυβέρνηση πέρασε τις διατάξεις που έπρεπε να περάσει για να σωθεί το ελληνικό ποδόσφαιρο.
Ο ΟΠΑΠ απέστειλε 80 εκατομμύρια «έναντι» στο ΙΚΑ, η επιχορήγηση στις ΠΑΕ αυξήθηκε και έφτασε το 1,35 δισεκατομμύριο δραχμές: 720 εκατ. στις ομάδες της Α΄ Εθνικής με αναδρομικά, 306 εκατ. στη Β΄ Εθνική, 324 εκατ. στη Γ΄ Εθνική. Ρυθμίστηκαν όλες οι οφειλές προς το Δημόσιο και προέκυψε η πρώτη ιστορική «σύγκλιση» στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου.
Δεν πήρε είδηση κανείς, ήταν ήδη Ιούλιος, ο κόσμος βρισκόταν στις παραλίες, ήθελε να ακούει για μεταγραφές και όχι για χρέη, συσκέψεις και ανακοινώσεις. Κάπως έτσι, η ανακοίνωση της ΕΠΑΕ πέρασε στα ψιλά, δεν ασχολήθηκε σχεδόν κανείς. «Διαπιστώθηκε με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι η Πολιτεία αντιλήφθηκε το δίκαιο των αιτημάτων μας, στο χώρο του επαγγελματικού ποδοσφαίρου και προχώρησε στην απαρχή υλοποίησή τους. Δεν αντιμετωπίσθηκε βέβαια το σύνολο των αιτημάτων μας, αλλά είμαστε βέβαιοι ότι η Πολιτεία θα ανταποκριθεί στην πρόσκληση για εποικοδομητικό και ουσιαστικό διάλογο με μοναδικό στόχο την εξυγίανση του ελληνικού ποδοσφαίρου. Το στόχο αυτόν θα υπηρετήσει με συνέπεια η συνοχή των ένδεκα (ο Θεοδωρίδης είχε αποχωρήσει γιατί ο Ηρακλής προκρίθηκε στον τελικό με τον ΟΦΗ). Παράλληλα εξουσιοδοτούμε τον κ. Βασίλη Τριανταφυλλίδη και τον παρακαλούμε να συνεχίσει να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του στον κοινό αγώνα».
Ο Χάρυ Κλυννν έφτασε να γίνει μέχρι και πρόεδρος της ΕΠΑΕ μέχρι να τον ξεβράσει και αυτόν ο χώρος του ποδοσφαίρου, η επόμενη σεζόν ξεκίνησε κανονικά με τις ΠΑΕ «τακτοποιημένες» τα χρέη ρυθμισμένα και μια θετική διάθεση απ’ όλους. Το ελληνικό ποδόσφαιρο είχε μπροστά του τα αχαρτογράφητα νερά ενός άγνωστου τραπεζίτη που μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες να αγοράσει τον Παναθηναϊκό από τον Γιώργο Βαρδινογιάννη, είχε ενδιαφερθεί για τον Ολυμπιακό του Σταύρου Νταϊφά. Ο άγνωστος τραπεζίτης ήταν ο Γιώργος Κοσκωτάς. Και αυτή ήταν η αρχή μιας πολύ μεγάλης ιστορίας…
