Η Μελίνα Μερκούρη (Μαρία Αμαλία Μερκούρη) γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωμβρίου του 1920 ενώ, ήταν εγγονή του Δημάρχου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη και κόρη του βουλευτή της ΕΔΑ και υπουργού, Σταμάτη Μερκούρη που για αρκετά χρόνια ήταν και στις διοικήσεις του Παναθηναϊκού. Στα 18 της χρόνια έγινε δεκτή στη δραματική σχολή Αθηνών οπού είχε για συμμαθητές της αρκετούς αξιόλογους ηθοποιούς όπως η Δέσπω Διαμαντίδου, η Αλέκα Παΐζη, ο Ανδρέας Φιλιππίδης, ο Αλέξης Δαμιανός. Ένα χρόνο μετά, παντρεύτηκε τον πάμπλουτο κτηματία Παναγή Χαροκόπο με τον οποίο ήταν μαζί μέχρι το 1961!
Στη διάρκεια της κατοχής η Μερκούρη είχε κατηγορηθεί πως ζούσε πλουσιουπάροχα την ώρα που οι περισσότεροι λιμοκτονούσαν, με την ίδια να έχει δηλώσει αρκετά χρόνια μετά πως ήταν το μόνο πράγμα που είχε τύψεις στη ζωή της: «Εγώ δεν είμαι περήφανη για το τι έκανα μέσα στη Κατοχή. Αυτό είναι μια άλλη κουβέντα, που κάποτε θα εξηγηθεί. Θέλω να σου πω, ότι στην Κατοχή, αυτά τα παιδιά που ήμασταν εμείς, ήταν σκληρά και ευαίσθητα μαζί. Και αυτό έχει γίνει συνείδηση ζωής, για ό,τι συνέβη και παραπέρα. H Ελλάδα που γνωρίσαμε εμείς, είναι τρομακτική, είναι κατοχές, είναι τρεις κατοχές. Έβλεπες τους ανθρώπους μέσα στα κάρα, τα πτώματα των ανθρώπων και περνούσες. Σου λέω, ότι ήμουνα τολμηρή, ήμουνα ιδιωτικά τολμηρή. Δεν ήμουνα για την Ελλάδα, δεν έκανα αντίσταση και ίσως είναι η μόνη τύψη που έχω στη ζωή μου».
Η μεγάλη πορεία σε θέατρο και κινηματογράφο
Μετά το τέλος της κατοχής το χειμώνα του 44' η Μελίνα έκανε τα πρώτα της βήματα στο χώρο του θεάτρου όταν και πήρε μέρος στη θεατρική παράσταση του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της Λευτεριάς» στο Θέατρο Βρετανία. Μετά από αρκετές θεατρικές παραστάσεις σε αρκετά έργα το 1949 πρωταγωνίστησε στο «Λεωφορείον ο Πόθος» που ήταν σταθμός στην καριέρα της.
Μάλιστα ένα χρόνο μετά έπαιξε και σε μια ακόμα ιστορική παράσταση «Η Άννα των Χιλίων Ημερών» μαζί με πολλούς ηθοποιούς όπως η Άννα Συνοδινού, ο Τίτος Βανδής, ο Ντίνος Ηλιόπουλος και ο Μίμης Φωτόπουλος.Το 1950 εκτός από την Αθήνα παίζει και στο Παρίσι καθώς ένας μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς, ο Μαρσέλ Ασάρ αναγνωρίζει το σπουδαίο ταλέντο της και τις δίνει πρωταγωνιστικό ρόλό στα έργα του.
Το 1950 εκτός από την Αθήνα παίζει και στο Παρίσι καθώς ένας μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς, ο Μαρσέλ Ασάρ αναγνωρίζει το σπουδαίο ταλέντο της και τις δίνει πρωταγωνιστικό ρόλό στα έργα του.
Η Στέλλα είναι πολύ τολμηρή ταινία, ακόμη και για σήμερα. Το να λες όχι είναι τολμηρό. Και η Στέλλα λέει όχι στα πάντα. Με αντιπροσώπευε πολύ αυτή η ταινία.
Στον κινηματογράφο το... ντεμπούτο της έγινε με ένα θεατρικό έργο «Στέλλα με τα κόκκινα γάντια» που για την ταινία είχε τον τίτλο «Στέλλα» που είχε γραφτεί από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη ειδικά για αυτήν και ήταν η μόνη που έκανε με ελληνική παραγωγή. Για την -εκπληκτική- ερμηνεία της στην Στέλλα (1955), ήταν υποψήφια στο Φεστιβάλ των Καννών στο οποίο ωστόσο δεν κατάφερε να πάρει το βραβείο για τον πρώτο γυναικείο ρόλο, αλλά υποχρέωσε την Isa Miranda να της δώσει ειδικό βραβείο.
Το 1960 ήταν πρωταγωνίστρια στο «Never on Sunday» (Ποτέ την Κυριακή), που την έκανε Παγκόσμια γνωστή και της χάρισε το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών, αλλά και μια υποψηφιότητα για όσκαρ στα οποία έχασε από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Ένω ήταν τρεις φορές υποψήφια για Χρυσές Σφαίρες.
Επόμενος σημαντικός σταθμός στην θεατρική της καριέρα είναι το «Illya Darling» μια θεατρική διασκευή του «Never on Sunday» που την έκανε παγκόσμια γνωστή. Μαζί με τον συμπρωταγωνιστή της Νίκο Κούρκουλο κάνουν περιοδείες σε όλη την Αμερική, ενώ έπαιξαν και στο Μπρόντγουέι στο οποίο ήταν προπωλημένα όλα τα εισιτήρια!
Άλλες θεατρικές παραστάσεις που έλαβε μέρος από το 1944 έως το 1960 είναι:
«Μις Μπα», «Θα σε παντρευτώ Τέρας», «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα», «Πωλείται Κέφι», «Η Μπόρα Πέρασε», «Επικίνδυνη Στροφή», «Ο Άνθρωπος και τα Όπλα», «Φαύλος Κύκλος», «Της Νύχτας τα Καμώματα», «Ένας Φίλος θα ‘ρθει απόψε», «Τρισεύγενη», «Ανατολικά του Σουέζ», «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ», «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου», «Άνθρωπος και Υπεράνθρωπος», «Γαμήλιο Εμβατήριο», «Ο Βασιλικός», «Το τραγούδι της Κούνιας», «Το μικρό Καλύβι»,«Το χαμόγελο της Τζοκόντα», «Ο Θάνατος του Εμποράκου», «Bolero», «Άννα Λουκάστα».
Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας
Πόλεμος κατά της Χούντας και επιστροφή στην Ελλάδα για το ΠΑΣΟΚ!
Την 21η Απριλίου του 1967 όταν έγινε το πραξικόπημα η Μερκούρη βρισκόταν στην Αμερική, με τον Μάνο Χατζιδάκι να είναι αυτός που την ενημέρωσε για το γεγονός.
Η Μελίνα δεν έχασε χρόνο και σε αρκετά μέσα των ΗΠΑ έκανε δηλώσεις κατά της Χούντας, ως αντίποινα ο Παττακός της αφαίρεσε την ιθαγένειά της με την ίδια να απαντά το ιστορικό: «Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας».
Ο θεατρικός παραγωγός της στο Μπρόντγουεϊ που έπαιζε το «Ίλια Ντάρλινγκ», Κέρμιτ Μπλουμγκάρντεν της επέτρεψε να βγαίνει μετά το χειροκρότημα κάθε βράδυ και να καταγγέλλει τη Χούντα με σύνθημα «Η Δημοκρατία θα νικήσει».
Μάλιστα από τον Νοέμβριο του 67' και για τους τρεις επόμενους μήνες το FBI την παρακολουθεί καθώς υπάρχει προειδοποίηση ότι θα γίνει δολοφονική απόπειρα εναντίον της.
Όταν τελείωσαν οι παραστάσεις στο Μπράντγουεϊ δεν έβρισκε δουλειά καθώς είχαν γίνει απόπειρες δολοφονίας εναντίον της και έτσι ξεκινάει σε Ευρώπη και Αμερική με πορείες συναυλίες και συνεντεύξεις σε διεθνή ΜΜΕ ενημερώσεις κατά της Χούντας.
Στις 7 Μαρτίου του 1969, στο θέατρο της Γένοβας γίνεται βομβιστική επίθεση εναντίον της με βόμβα πέντε κιλών (!) η οποία και εκρήγνυται, χωρίς ευτυχώς θύματα ενώ με τη βοήθεια Ιταλών αριστερών αποτρέπεται άλλη μια στο Τορίνο που την περικύκλωσαν για να μην της επιτεθούν φασίστες και τραγουδούσαν αντιστασιακά τραγούδια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (bella ciao). Στο πλαίσιο της ίδιας περιοδείας, γίνεται επίθεση εναντίον της από φασιστική οργάνωση στο Βέλγιο.
Δυο ημέρες μετά την πτώση της Χούντας, στις 26 Ιουλίου του 1974 μαζί με τον άντρα της πλέον Ζυλ Ντασέν επιστρέφει στην Ελλάδα. Ο κόσμος που βρίσκεται στο αεροδρόμιο, καθώς υπάρχει διαδήλωση, την υποδέχεται θερμά και τη σηκώνει στα χέρια, ενώ αυτή κάνει το σήμα της νίκης!
“Είναι υπέροχο να είσαι καλή ηθοποιός στο θέατρο, αλλά δεν είναι υπέροχο να είσαι καλή ηθοποιός ως πολιτικός.”
Μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου ιδρύει το 1974 το Πανελλήνιον Σοσιαλιστικόν Κίνημα αργότερα γνωστό ως ΠΑΣΟΚ, ενώ στις εκλογές αν και ήταν υποψήφια για βουλευτής δεν κατάφερε να εκλεγεί κάτι που έγινε το 1977.
Από το 1981 που ήταν υπουργός Πολιτισμού ξεκίνησε εκστρατεία για την επιστρογή των κλεμμένων μαρμάρων της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν τα οποία βρίσκονται στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου, ενώ δημιούργησε και το, θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.). Ανέδειξε την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας και έδωσε έμφαση στην αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης. Επίσης ανέθεσε τη μελέτη για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας (ιστορικό κέντρο της Αθήνας) ώστε να δημιουργηθεί ένα αρχαιολογικό πάρκο. Ενώ ως υπουργός πολιτισμού, υποστήριξε θερμά το πρόγραμμα «Αιγαίο Αρχιπέλαγος» με σκοπό να προστατέψει το περιβάλλον και τον πολιτισμό του Αιγαίου αρχιπελάγους. Μάλιστα έχει χαρακτιριστεί ως η πιο ενεργή πολιτικός της Ελλάδας.
«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας. Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ», είχε αναφέρει τον Ιούλιο του 1982 στην UNESCO στο Μεξικό.
Μάλιστα όπως είχε τονίσει και ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου στις δύο θητείες της ως υπουργός πολιτισμού (1981-89 και 1993-94), είχε «αντέξει» και στους 16 ανασχηματισμούς της κυβέρνησης.
Την Κυριακή στις 6 Μαρτίου του 1994 μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο άφησε την τελευταία της πνοή στο Memorial της Νέας Υόρκης. Η σορός της μεταφέρθηκε με το αεροπλάνο να το συνοδεύει σμήνος της Πολεμικής Αεροπορίας.
Στους δρόμους της Αθήνας, το φέρετρο το συνόδευσε πλήθος κόσμου με άνθη στα χέρια περνώντας από «συμβολικούς σταθμούς», όπως την Ακρόπολη, τους στύλους του Ολυμπίου Διός και το υπουργείο Πολιτισμού. Μεγάφωνα έπαιζαν τη «Φαίδρα» και τα «Παιδιά του Πειραιά». Την ίδια ώρα στο Μπρόντγουεϊ τα θέατρα έμειναν κλειστά σε ένδειξη πένθους. Και στην Ακρόπολη κυμάτιζε μεσίστια η ελληνική σημαία…