Ο Γκάλης πριν από τον Γκάλη...
Φοράει την πράσινη φανέλα με τις λεπτές λευκές ρίγες και το «7» στο στήθος και στην πλάτη, την τοποθετεί μέσα από το κοντό σορτσάκι, ανεβάζει ελαφρώς τις κάλτσες, δένει τα κορδόνια στις ελβιέλες του. Αγχωμένο ξεφύσημα, χειραψία με τους συμπαίκτες του, μια προσευχή και... πάμε! Διασχίζει την ξακουστή «Τρύπα της μοίρας», μια στοά μήκους 57 μέτρων, το μοναδικό κομμάτι που έχει διασωθεί από το αρχαίο Στάδιο και που ενώνει τα αποδυτήρια της οδού Αρχιμήδους με τον αγωνιστικό χώρο. Εκεί απ’ όπου, κάποτε, στα ρωμαϊκά χρόνια, άγρια ζώα έβγαιναν στην αρένα για να αγωνιστούν μέχρις εσχάτων στις περίφημες θηριομαχίες. Εκεί όπου κατοικούσαν οι Μοίρες, σύμφωνα με το μύθο.
Ο «μύθος» όμως τώρα λέγεται Γιώργος Κολοκυθάς και είναι αθλητής του Παναθηναϊκού. Ίσως ο καλύτερος Έλληνας μπασκετμπολίστας που αντίκρισαν ποτέ οι μαρμάρινες εξέδρες του Σταδίου, ο οποίος κατέχει το εγχώριο ρεκόρ περισσότερων πόντων σε διεθνή αγώνα και τον τίτλο του πρώτου σκόρερ σε δύο Ευρωμπάσκετ. Καθώς προχωράει προς την έξοδο, τα φλας από τους φωτογράφους πλημμυρίζουν με φως τη φισούνα, ενώ σταδιακά η ιαχή «Παναθηναϊκός» από 40.000 -και πλέον- φιλάθλους γίνεται όλο και πιο θορυβώδης, με τον αντίλαλό της να διαπερνάει την κορυφή του Αρδηττού, να τραντάζει τις τζαμαρίες στην πλατεία Βαρνάβα, το Μετς και τη Γούβα και να ταράζει τα ήσυχα νερά στο Κολυμβητήριο του Ζαππείου.
Μπορεί για πολλούς το Παναθηναϊκό Στάδιο να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το θρυλικό επίτευγμα της ΑΕΚ να κατακτήσει το Κύπελλο Κυπελλούχων το 1968 απέναντι στη Σλάβια Πράγας, αν όμως το γήπεδο είχε στόμα να μιλήσει, θα αντιπαρέτασσε τη διαχρονική κυριαρχία των «πράσινων» αθλητών σε όλα τα σπορ, εκεί όπου κάποτε εξέβαλλε ο Ιλισός, εκεί όπου αναβίωσε η ιδέα του Πιέρ Ντε Κουμπερτέν.
Το πρωτάθλημα του αιώνα εν μέσω καταιγίδας!
«Το συγκλονιστικότερο και δραματικότερο ματς που έγινε τα τελευταία χρόνια», σύμφωνα με την εφημερίδα «Ομάδα», ήταν ο τελικός αγώνας μπαράζ μεταξύ Παναθηναϊκού και ΑΕΚ, στις 30 Μαρτίου 1969. Οι «κιτρινόμαυροι» είναι οι κυπελλούχοι Ευρώπης της προηγούμενης περιόδου. Αν και είχαν ηττηθεί δύο φορές από τον Παναθηναϊκό στην κανονική διάρκεια του πρωταθλήματος, θεωρούνταν από πολλούς το φαβορί για τον τίτλο. Την επικρατούσα αυτή άποψη ενίσχυε το γεγονός ότι οι «πράσινοι» ήταν εξουθενωμένοι από τον νικηφόρο πρώτο ημιτελικό (81-67) του Κυπέλλου Κυπελλούχων απέναντι στους πανίσχυρους Σοβιετικούς της Ντιναμό Τιφλίδας, που είχαν δώσει πριν από τρεις μόλις ημέρες (27 Μαρτίου), μπροστά σε περίπου 40.000 ζευγάρια μάτια.
Με το σκορ 68-66, επτά δευτερόλεπτα να απομένουν και την μπάλα στα χέρια της ΑΕΚ (την εποχή εκείνη δεν υπήρχε τρίποντο), οι Ενωσίτες παράγοντες και φίλαθλοι είχαν ξεκινήσει ήδη να αγκαλιάζονται και να πανηγυρίζουν. Στο σημείο εκείνο όμως μίλησαν η τύχη και η «πράσινη» ψυχή... Ο Ανδρέας Χαϊκάλης διαπληκτίζεται με τον Γιώργο Γάλαρη, ο οποίος απαντάει με γροθιά. Οι δύο παίκτες αποβάλλονται με ντισκαλιφιέ. Ο τότε κανονισμός σε τέτοιες περιπτώσεις ήταν σαφής: τζάμπολ! Το αναπάντεχο αυτό δώρο αρπάζει με βουλιμία ο Πέτρος Παναγιωταράκος, ο οποίος, με δύο ελεύθερες βολές, ακριβώς στην εκπνοή, οδηγεί το ματς σε παράταση. Τα πράγματα, όμως, παραμένουν δύσκολα, καθώς σχεδόν όλοι οι βασικοί παίκτες του Τριφυλλιού (μεταξύ αυτών και οι πρώτοι σκόρερ, Γιώργος Κολοκυθάς και Κώστας Πολίτης) έχουν αποβληθεί. Μια σοφή εντολή του προπονητή του Παναθηναϊκού, Κώστα Μουρούζη, στέλνει το παιχνίδι σε δεύτερη παράταση. Η εντολή έλεγε «κάντε συνεχώς φάουλ στον Τρόντζο»! Η ΑΕΚ, ελέω του αέρα και της δυνατής βροχής, μέσα σε 5 αγωνιστικά λεπτά, αστοχεί σε 14 ελεύθερες βολές! Με κορυφαίο έναν ξεχασμένο παγκίτη, τον ηρωικό Γιώργο Μοσχού, ο Παναθηναϊκός θα επικρατήσει 85-80, ενώπιον 5.000 μουσκεμένων οπαδών του οι οποίοι είχαν απομείνει στις μαρμάρινες κερκίδες της μιας πλευράς του Σταδίου και εν τη απουσία των παραγόντων του, οι οποίοι αποχώρησαν όταν όλα έδειχναν ότι η ομάδα τους θα έφευγε ηττημένη, μαθαίνοντας τα χαρμόσυνα νέα από το τηλέφωνο, αρκετή ώρα έπειτα από τη λήξη του ιστορικού -από κάθε άποψη- αγώνα. Αυτός ήταν ο 10ος πανελλήνιος τίτλος του μπασκετικού Παναθηναϊκού. Πανελλήνιος και ΑΕΚ, οι διαχρονικοί αντίπαλοί των «πρασίνων» στο άθλημα των ψηλών, δεν κατάφεραν να τον ακολουθήσουν, με τη ψαλίδα να ανοίγει κι άλλο τα επόμενα χρόνια...
Οι πυγμάχοι του Παναθηναϊκού πετυχαίνουν διεθνείς θριάμβους στο ρινγκ του Σταδίου!
Το διεθνές τουρνουά πυγμαχίας «Ακρόπολις» διεξαγόταν στο Παναθηναϊκό Στάδιο από το 1975 έως το 1986, όταν και οι αγώνες του μεταφέρθηκαν νοτιότερα, στο νεότευκτο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Οι «πράσινοι» μποξέρ διέγραψαν μια εντυπωσιακή πορεία στη διοργάνωση, ενθουσιάζοντας τους χιλιάδες φιλάθλους που συνέρρεαν στις μαρμάρινες εξέδρες για να απολαύσουν το θέαμα πάνω στο ρινγκ. Επτά αθλητές του Παναθηναϊκού κατέκτησαν συνολικά ένδεκα χρυσά μετάλλια σε ένα από τα σημαντικότερα διεθνή πυγμαχικά events: τέσσερα ο Μανώλης Μπακρυσιώρης (1975, 1976, 1977, 1981), δύο ο Γιώργος Αγριμανάκης (1975, 1977), και από ένα οι Χρήστος Κακούρης (1975), Διονύσης Κουτσούγερας (1976), Σταμάτης Κάζας (1982, με το μοναδικό νοκ άουτ των αγώνων), Γιώργος Ιωαννίδης (1986) και ο μετέπειτα προπονητής του Τριφυλλιού, Γιάννης Αϊδινιώτης (1979).
Στο μεγαλοπρεπές Στάδιο της λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου, όμως, έλαβε χώρα και η μεγαλύτερη μεταπολεμική επιτυχία Έλληνα αθλητή στην πυγμαχία. Ο πρωταθλητής του Παναθηναϊκού, Βαγγέλης Οικονομάκος, αναδείχθηκε χρυσός βαλκανιονίκης το 1973 (ο πρώτος Έλληνας μποξέρ που κατόρθωνε κάτι αντίστοιχο), γνωρίζοντας την αποθέωση από 20.000 και πλέον θεατές, ξυπνώντας έτσι μνήμες από τις ένδοξες εποχές του θρυλικού πρωτοπυγμάχου, πρωταθλητή Ευρώπης 1938 και παγκόσμιου πρωταθλητή 1941, Αντώνη Χριστοφορίδη, του οποίου επίσης το δελτίο ανήκε στον Παναθηναϊκό (αν κι ο ίδιος ακολούθησε ανεξάρτητη πορεία, πραγματοποιώντας λαμπρή καριέρα ως επαγγελματίας).
«Πράσινη» στιβική κυριαρχία στην καρβουνόσκονη του Σταδίου!
Το Παναθηναϊκό Στάδιο κρατάει ένα μοναδικό ρεκόρ που μάλλον δεν θα καταρριφθεί ποτέ. Είναι το μοναδικό στάδιο στον κόσμο που έχει φιλοξενήσει όχι έναν, ούτε δύο, αλλά πέντε Ολυμπιακούς Αγώνες: τις Ζάππειες Ολυμπιάδες (που από πολλούς θεωρούνται οι προπομποί των σύγχρονων Ολυμπιάδων) του 1870 και του 1875, τους Α’ Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, τους Δ’ Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906 (οι οποίοι ονομάστηκαν «Μεσοολυμπιακοί») και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 (διεξήχθη εκεί το αγώνισμα της τοξοβολίας και έλαβε χώρα ο τερματισμός του Μαραθωνίου). Οι αθλητές στίβου του Παναθηναϊκού, εκτός από δεκάδες πανελλήνια ρεκόρ που σημείωσαν εντός Σταδίου, κατέχουν κι αυτοί ένα ακατάρριπτο ρεκόρ.
Το 1964 ήταν η τελευταία χρονιά που στο Στάδιο διοργανώθηκαν Πανελλήνιοι Αγώνες Στίβου σε επίπεδο ανδρών. Από το 1896, με εξαίρεση ελάχιστες φορές, πάντοτε το αποκαλούμενο και «Καλλιμάρμαρο» ήταν ο τόπος τέλεσης των αγώνων (εκτός από το αγώνισμα της σφυροβολίας, το οποίο συνήθως διεξαγόταν στο στάδιο του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου). Οι αθλητές και οι αθλήτριες του Παναθηναϊκού κρατούν τα σκήπτρα σε νίκες και μετάλλια, γενικά και ειδικά, έστω και αν η πρώτη «πράσινη» στιβική παρουσία σε Πανελλήνιο Πρωτάθλημα χρονολογείται μόλις το 1921, στους επίσημους αγώνες που διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία η ΧΑΝ. Αν προσμετρηθούν οι πρωτιές σε γυναίκες και εφήβους, ο Σύλλογος Μεγάλος, εκτός από πολυνίκης όλων των εποχών σε ατομικές νίκες, είναι και πολυνίκης σταδίου, με τους αθλητές που φόρεσαν τη φανέλα με το τριφύλλι στο στήθος να έχουν ανεβεί στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου του Παναθηναϊκού Σταδίου περισσότερες από 200 φορές!
Μάλιστα, το 1956, στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ανδρών, σημειώθηκε ένα ακόμα ανεπανάληπτο ρεκόρ που φέρει πράσινη απόχρωση. Από τα 26 αγωνίσματα του προγράμματος, στα 13, δηλαδή τα μισά, πρωταθλητής αναδείχθηκε αθλητής του Παναθηναϊκού. Αναλυτικά, οι «πράσινοι» κέρδισαν 9 από τα 13 δρομικά αγωνίσματα (100 μ., 200 μ., 400 μ., 1.500 μ., 110 μ. με εμπόδια, 400 μ. με εμπόδια, 4x100, 4x400 και μαραθώνιος), 3 από τα 4 αγωνίσματα αλμάτων (άλμα εις ύψος, τριπλούν και επί κοντώ) και το δέκαθλο. Ασύλληπτο επίτευγμα!
Στο Παναθηναϊκό Στάδιο κατακτήθηκαν επίσης αναρίθμητοι «πράσινοι» ομαδικοί τίτλοι. Δεκάδες πρωταθλήματα Ελλάδας σε άνδρες, γυναίκες και εφήβους, πανσυλλογικά πρωταθλήματα σκυταλοδρομιών και ομαδικών αγωνισμάτων, διασυλλογικά πρωταθλήματα Κέντρου (που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 θεωρούνταν εφάμιλλα του πανελληνίου πρωταθλήματος), «Έπαθλα ΣΕΓΑΣ», ειδικά πρωταθλήματα κ.ά. Ακόμα και στο αγώνισμα της διελκυστίνδας, το οποίο έχει καταργηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες, η ομάδα του Παναθηναϊκού (της οποίας μέλος υπήρξε ο Απόστολος Νικολαΐδης, καθώς και ποδοσφαιριστές του Τριφυλλιού) κατέκτησε πολλές νίκες στην κονίστρα του Σταδίου, αναδεικνυόμενη μάλιστα και πρωταθλήτρια Ελλάδας 1921.
Δεκάδες βαλκανικά μετάλλια που φορέθηκαν σε λαιμούς Ελλήνων αθλητών είχαν «πράσινη» προέλευση. Ο Παναθηναϊκός, ακόμα και τις χρονιές που δεν αναδεικνυόταν πρωταθλητής στο στίβο, καυχιόταν για την πρωτοκαθεδρία του σε προσφορά διεθνών διακρίσεων μεταξύ όλων των υπόλοιπων ελληνικών συλλόγων. Ουκ ολίγες ήταν οι στιγμές που οι, καθήμενοι στα μαρμάρινα σκαλιά του Παναθηναϊκού Σταδίου, Έλληνες φίλαθλοι σηκώθηκαν για να χειροκροτήσουν αθλητές όπως οι Ρένος Φραγκούδης, Αργύρης Καραγιάννης, Αντώνης Καρυοφύλλης (σημαιοφόρος της ελληνικής αποστολής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ, το 1928), Γιάννης Λάμπρου, Ανδρέας Παούρης, Χρύσανθος Τσουκαλάς, Γιάννης Σκιαδάς, Στέφανος Πετράκης, Δημήτρης Κωνσταντινίδης, Ρήγας Ευσταθιάδης, Γιάννης Καμπαδέλλης, Νίκος Γεωργόπουλος, Βασίλης Μαυροειδής, Στάθης Καλαμπάκος (πατέρας του Ντίνου και παππούς της Άσπας Καλαμπάκου, νυν μπασκετμπολίστριας του Τριφυλλιού) και ο θρυλικός νικητής του Μαραθωνίου της Βοστώνης, Στέλιος Κυριακίδης. Όλοι τους αθλητές του Παναθηναϊκού, με πανελλήνια ρεκόρ και ολυμπιακές συμμετοχές, σε εποχές που ο στίβος μονοπωλούσε με το ποδόσφαιρο το ενδιαφέρον των φιλάθλων και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.
Άγνωστες «πράσινες» ιστορίες από την κρύπτη του Παναθηναϊκού Σταδίου
Το υπεραιωνόβιο στάδιο έχει αμέτρητα γεγονότα να μας διηγηθεί. Σε πολλά, ίσως στα περισσότερα εξ αυτών, πρωταγωνιστές υπήρξαν αθλητές που έφεραν στο στήθος το λευκό ή πράσινο τριφύλλι του Παναθηναϊκού Α.Ο.
«Είναι η ώρα 5.40 που εισέρχεται θριαμβευτής εις τα προπύλαια του Σταδίου κρατών μικράν σημαία του Παναθηναϊκού εις ον ανήκει ο φιλότιμος βαλκανιονίκης του Μαραθωνίου. Το τι έγινε δεν περιγράφεται. Το Στάδιον δονείται από τας ουρανομήκεις ζητωκραυγές και χειροκροτήματα και οι θεαταί συγκινημένοι πετούσαν τα καπέλα των εις τον αέρα...».
Χρήστας Σάρρας... Χρυσός βαλκανιονίκης το 1929 και το 1931 στην Αθήνα. Τη δεύτερη φορά, λίγο αφού έχει κόψει ξανά πρώτος το νήμα του τερματισμού, ο τότε σύμβουλος του Παναθηναϊκού, Κίμων Μαλακατές (πρόγονος του σημερινού προέδρου του Ερασιτέχνη, Τάκη Μαλακατέ), του προσφέρει μια πράσινη σημαία με το τριφύλλι για να την κρατήσει για τον καθιερωμένο γύρο του θριάμβου. Την 1η Ιουνίου 1930, την ίδια ώρα που ο Παναθηναϊκός του Άγγελου Μεσσάρη συνέτριβε 8-2 τον Ολυμπιακό των Ανδριανόπουλων, ο 24χρονος «πράσινος» μαραθωνοδρόμος χάριζε στην πατρίδα του τη μεγαλύτερη -έως τότε- επιτυχία Έλληνα αθλητή στο πιο επίπονο αγώνισμα του στίβου. Κατακτούσε τη νίκη στα Α’ Διεθνή Παναθήναια, κερδίζοντας δρομείς από 18 χώρες. Οι άνθρωποι του Παναθηναϊκού δεν χάνουν την ευκαιρία. Του φορούν τη φανέλα του συλλόγου, του δίνουν ξανά ένα μικρό σημαιάκι με το τριφύλλι και επαναφέρουν στις μνήμες των Αθηναίων την εποχή Σέρινγκ, την άνοιξη του 1906, τότε που η φίλαθλη πρωτεύουσα αντίκρισε για πρώτη φορά το δημοφιλέστερο brand του ελληνικού αθλητισμού, το οποίο, μέσω της λευκής φανέλας του Καναδού -με ιρλανδικές ρίζες- νικητή του Μαραθωνίου των Μεσοολυμπιακών Αγώνων, «τρύπωσε» βαθιά στο υποσυνείδητο των μετέπειτα ιδρυτών του Παναθηναϊκού, οι οποίοι, εκείνη την ιστορική ημέρα, βρίσκονταν ανάμεσα στο πλήθος του κατάμεστου Σταδίου.
«Τώρα ανακάλυψες μεμιάς σαράντα αιώνες μοναξιάς, παραμυθάκι μου ακριβό, βαλκανικά σε χαιρετώ» (Ωδή σε ένα δρομέα ημιαντοχής - Άλκης Αλκαίος)
Σταύρος Βελκόπουλος... Πρώτος βαλκανιονίκης στους αγώνες που διεξήχθησαν το 1939 στην Αθήνα, στα 1.500 και τα 3.000 μέτρα μετά φυσικών εμποδίων (στιπλ). Την ώρα της απονομής, εν μέσω παρατεταμένων χειροκροτημάτων, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ ζητάει... το αυτονόητο. Να υποκλιθεί ο αθλητής, ώστε να του φορέσει στο λαιμό το χρυσό μετάλλιο, όπως απαιτούσε το εθιμοτυπικό. Ο Βελκόπουλος αρνήθηκε να σκύψει το κεφάλι του στο βασιλιά, γύρισε επιδεικτικά την πλάτη του και αποχώρησε δίχως να παραλάβει τα μετάλλιά του. Στο Στάδιο επικρατεί παγωμάρα. Ο 28χρονος, τότε, δρομέας του Παναθηναϊκού, προέβη σε αυτήν τη συμβολική άρνηση επειδή ήταν κομμουνιστής και θεωρούσε ότι η αποδοχή του μεταλλίου από τα χέρια του Γεωργίου Β΄, με ταυτόχρονη υπόκλιση, θα αποτελούσε ένδειξη υποταγής και απάρνηση των πολιτικών του πεποιθήσεων. Μια τέτοια πράξη, σε περίοδο μάλιστα που στην Ελλάδα υφίστατο δικτατορία από τον Ιωάννη Μεταξά, μπορούσε να επιφέρει παραδειγματικές και βαρύτατες τιμωρίες. Τελικά, στον Βελκόπουλο δεν επιβλήθηκαν ποινές. Άλλωστε, ο ίδιος ήταν μία από τις μεγάλες ελπίδες του ελληνικού αθλητισμού που διψούσε για διεθνείς διακρίσεις...
Ο «πράσινος» Αμπέμπε Μπικίλα θριαμβεύει!
Δημήτρης Μοσχονάς, μαραθωνοδρόμος του Παναθηναϊκού. Στις 7 Μαΐου 1962, στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Μαραθωνίου Δρόμου, ο 23χρονος αθλητής εισέρχεται πρώτος στο Παναθηναϊκό Στάδιο σε 2 ώρες, 49 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα. Θα έλεγε κανείς ότι μιμήθηκε επάξια τον «ομόσταβλό» του, Χρήστο Σάρρα, ο οποίος κατάφερε να χριστεί νικητής τρεις φορές σε Πανελλήνιους Αγώνες. Όμως, φαίνεται ότι ο Μοσχονάς αντέγραψε εξαιρετικά και ένα θρύλο του παγκόσμιου αθλητισμού, τον Αιθίοπα Αμπέμπε Μπικίλα, χρυσό ολυμπιονίκη του 1960 στη Ρώμη. Πώς; Διανύοντας τα 42.195 χωρίς να φοράει παπούτσια! Η «Αθλητική Ηχώ», την επομένη του θριάμβου του Μοσχονά, ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Ο ηρωικός άθλος του νικητού του μαραθωνίου. Ούτε η βροχή ούτε και το χαλάζι λύγισαν την πίστη του Μοσχονά. Ο νεαρός νικητής που μετέσχεν διά τρίτην φοράν του αγώνος διέτρεξε όλην την διαδρομήν... ξυπόλητος!»... Αξίζει να σημειωθεί ότι... φορώντας ή όχι παπούτσια, οι αθλητές του Παναθηναϊκού κατέχουν μέχρι σήμερα τη «μερίδα του λέοντος» στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Μαραθωνίου Δρόμου Ανδρών με 15 πρώτες θέσεις, ενώ οκτώ διαφορετικοί αθλητές με το τριφύλλι στο μέρος της καρδιάς έχουν κατά καιρούς εισέλθει πρώτοι στο αρχαιότερο στάδιο του κόσμου. Πρόκειται για τους Χρήστο Σάρρα (1929, 1931, 1932), Ιωάννη Χασομέρη (1956), Παναγιώτη Μπεθάνη (1961), Δημήτρη Μοσχονά (1962), Δημήτρη Βούρο (1965, 1966, 1968, 1969, κατείχε για πολλά χρόνια το ρεκόρ της κλασικής διαδρομής), Γιώργο Φακιολά (1967), Γιώργο Μάλλιαρη (1990) και Κώστα Γκελαούζο (2017, 2018, 2019). Επίσης, η πρώτη Ελληνίδα που κέρδισε τον Αυθεντικό Μαραθώνιο της Αθήνας «Γρηγόριος Λαμπράκης» ήταν και αυτή αθλήτρια του Παναθηναϊκού! Στις 8 Οκτωβρίου 1983, η 24χρονη Μεταξία Μπερτζελέα, σύζυγος του παλιού πολυπρωταθλητή του Τριφυλλιού στο βάδην, Χρήστου Καραγεώργου, χρειάστηκε 3 ώρες, 35 λεπτά και 52 δευτερόλεπτα για να κόψει νωρίτερα από κάθε άλλη το νήμα της Κλασικής Διαδρομής.
«Γαλαζοπράσινος» θρίαμβος!
Στο ιστορικό μνημείο της πρωτεύουσας της δημοκρατίας, ο Παναθηναϊκός, όσον αφορά το μπάσκετ, εκτός από το πρωτάθλημα Ελλάδας του 1969, εκτός από τις διεθνείς νίκες απέναντι σε σπουδαίες ομάδες της δεκαετίας του 1960 (Ερυθρός Αστέρας, Στεάουα, Φιντές Νάπολι, Ντιναμό Τιφλίδας κ.ά.), έχει πανηγυρίσει και το πρώτο Κύπελλο Ελλάδας της ιστορίας του, κερδίζοντας, στις 2 Ιουνίου 1979, τον Ολυμπιακό 79-72. Περίπου δύο χρόνια νωρίτερα, όμως, στις 24 Μαΐου 1977, συνέβη κάτι κοσμοϊστορικό για τα δεδομένα της εποχής. Τρεις Παναθηναϊκοί κέρδισαν την Εθνική των Ηνωμένων Πολιτειών!
«Ήταν αναμφισβήτητα η πιο μεγάλη νίκη στην ιστορία της Εθνικής», θα γράψει η «Αθλητική Ηχώ», την επομένη της αναπάντεχης επικράτησης του ελληνικού αντιπροσωπευτικού συγκροτήματος απέναντι στην ομάδα που μετρούσε οκτώ χρυσά μετάλλια σε εννέα διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων! Οι επαγγελματίες μπασκετμπολίστες του ΝΒΑ δεν είχαν ακόμα δικαίωμα συμμετοχής στην εθνική ομάδα της χώρας τους. Αυτό θα επιτρεπόταν πολλά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1992, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης. Παρ’ όλ’ αυτά, η διαφορά επιπέδου των ερασιτεχνών αντικαταστατών τους με τις υπόλοιπες ομάδες ήταν χαώδης. Επί πολλά χρόνια η ελληνική εθνική ομάδα όχι απλώς δεν μπορούσε να κοντράρει τους Αμερικανούς, αλλά ορισμένες φορές έπεφτε θύμα συντριπτικών ηττών. Εκείνη τη βραδιά, όμως, ο «γαλανόλευκος» θρίαμβος είχε πολύ έντονη πράσινη απόχρωση. Με προπονητή τον Ρίτσαρντ Ντουξάιρ (πρώτος αλλοδαπός κόουτς στην ιστορία της εθνικής), τον οποίο έφερε στην Ελλάδα το 1974 ο Παναθηναϊκός, η «επίσημη αγαπημένη» θα επικρατήσει 83-81 των ΗΠΑ, με τους 48 από τους 83 πόντους της να προέρχονται από τρεις άσους του Τριφυλλιού (Κορωναίος 18, Κόντος 15, Κοκολάκης 15). «Πρώτος Έλλην ήταν ο Κοκολάκης και περίφημοι οι Κορωναίος, Σακελλαρίου (του Ηρακλή) και Κόντος. Η εθνική μπάσκετ γνώρισε πρωτοφανή αποθέωση από 10.000 θεατές», θα προσθέσει η «Ηχώ» στο ρεπορτάζ του ιστορικού ματς.
Τίτλο και το «πράσινο» βόλεϊ!
Στο Παναθηναϊκό Στάδιο ο Παναθηναϊκός, πέρα από τους τίτλους στο μπάσκετ και το στίβο, έχει κατακτήσει τρόπαια και στο βόλεϊ. Εκτός από τη διοργάνωση του 1921, στην οποία η ομάδα του Τριφυλλιού ανακηρύχθηκε πρωταθλήτρια Ελλάδας για πρώτη φορά στην ιστορία, οι «πράσινοι» στέφθηκαν τροπαιούχοι και στο πρωτάθλημα του 1967. Σε μία από τις ελάχιστες αναμετρήσεις βόλεϊ που έχουν φιλοξενηθεί στο Παναθηναϊκό Στάδιο, Αθηναίοι και Πειραιώτες τέθηκαν αντιμέτωποι, στις 19 Νοεμβρίου, στον αγώνα που θα έκρινε το ποιος εκ των δύο θα κατακτούσε τον τίτλο. Ενώπιον τουλάχιστον 10.000 φιλάθλων, εκ των οποίων η πλειονότητα ήταν φίλοι του Τριφυλλιού, ο Παναθηναϊκός των αδερφών Μπεργελέ, του Πέρρου, του Λελούδα, του Εμμανουήλ και με τον έφηβο τότε Μιχάλη Γεωργαντή στον πάγκο, κέρδισε 3-1 σετ τον Ολυμπιακό, κατακτώντας το 10ο πρωτάθλημα της ιστορίας του.
Πρωτάθλημα στο Φάληρο, απονομή στο Στάδιο!
Όμως, ο Σύλλογος Μεγάλος έχει πανηγυρίσει στο Παναθηναϊκό Στάδιο ακόμα και την κατάκτηση πρωταθλήματος Ελλάδας στο ποδόσφαιρο! Μπορεί οι αναμετρήσεις του Πανελληνίου Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρισης της περιόδου 1908-09 να έλαβαν χώρα στο Ποδηλατοδρόμιο του Φαλήρου, η απονομή του τροπαίου όμως έγινε στις 2 Απριλίου 1909, στο τέλος των Πανελληνίων Αγώνων Στίβου, όπως συνηθιζόταν: «Τα κύπελλα της επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων διά τας ποδοσφαιρίσεις μεταξύ πρώτων ομάδων συλλόγων, εις τον Ποδοσφαιρικόν Όμιλον Αθηνών» (τον μετέπειτα Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο). Ο πολυνίκης του ελληνικού αθλητισμού είναι ο μοναδικός σύλλογος που έχει υψώσει τρόπαιο πρωταθλητή Ελλάδας στα τρία πιο δημοφιλή ομαδικά (ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ) και στο σημαντικότερο ατομικό σπορ (στίβο), εντός του Παναθηναϊκού Σταδίου!
Παναθηναϊκή αρχή, παναθηναϊκό φινάλε για τις μπασκέτες του Σταδίου...
Τον Σεπτέμβριο του 2018, οι άνθρωποι της Euroleague σκέφτηκαν να διοργανώσουν το Final Four στο Παναθηναϊκό Στάδιο, ώστε να γιορτάσουν με ένα συμβολικό τρόπο την επέτειο των 20 ετών από τη δημιουργία του σημαντικότερου διασυλλογικού θεσμού της Ευρώπης. Γνωρίζετε όμως ποια ήταν η τελευταία φορά που διεξήχθη αγώνας μπάσκετ στο ανοιχτό αθηναϊκό στάδιο; Στις 18 Ιουνίου 1982, ο Παναθηναϊκός του Κώστα Πολίτη, με τους Απόστολο Κόντο, Τάκη Κορωναίο και Ντέιβιντ Στεργάκο να πετυχαίνουν 31, 30 και 25 πόντους, αντίστοιχα, συνέτριψε, ενώπιον 5.000 θεατών, την ΑΕΚ στον ημιτελικό του Κυπέλλου Ελλάδας με διαφορά 29 πόντων (109-80). Η αναμέτρηση αυτή αποτελεί το τελευταίο καταγεγραμμένο επίσημο παιχνίδι στην ιστορία του θρυλικού σταδίου. Έτσι, το Τριφύλλι κατέχει ένα ιδιαίτερο ρεκόρ: είναι η ομάδα που εγκαινίασε (την άνοιξη του 1921, στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα της ΧΑΝ) και έκλεισε (το καλοκαίρι του 1982) το Στάδιο, ως η πρώτη, αλλά και η τελευταία ομάδα μπάσκετ που θαύμασαν οι φίλαθλοι οι μαρμάρινες εξέδρες του.
Και τα άλλα τμήματα άφησαν το αποτύπωμά τους στο Στάδιο...
Επί πολλά χρόνια, η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων (μετέπειτα Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή), ανήμερα της «Ολυμπιακής Ημέρας» (6 Απριλίου), διοργάνωνε στο Παναθηναϊκό Στάδιο αγώνες επίδειξης σε διάφορα ολυμπιακά αθλήματα. Οι αρσιβαρίστες (Ιακώβου, Τσούκας κ.ά), οι ξιφομάχοι (Βγενόπουλος, αφοί Χατζησαράντου, Ντουράκος κ.ά.) οι πυγμάχοι και οι παλαιστές του Παναθηναϊκού πέτυχαν σπουδαίες νίκες κατά περιόδους, κυριαρχώντας εμφατικά των αντιπάλων τους. Οι «πράσινοι» ποδηλάτες (Κελόγλου, Καραμανίδης, Νταουσανάκης κ.ά.) πρωταγωνίστησαν κι αυτοί με τη σειρά τους στους διάφορους ποδηλατικούς αγώνες που είχαν ως σημείο εκκίνησής τους την είσοδο του Σταδίου. Το 1968, στο πλαίσιο του εορτασμού των 60 ετών από την ίδρυση του Ομίλου, τα «τρίφυλλα» πεντάλ χάρισαν την πρώτη ομαδική νίκη στο σύλλογο, στον αγώνα «Παναθηναϊκό Στάδιο-Σούνιο μετ’ επιστροφής». Σε αντίστοιχες εορταστικές εκδηλώσεις του Παναθηναϊκού, οι πρωταθλητές ποδηλάτες δρόμου και πίστας με τα πράσινα χρώματα συνόδευαν δρομείς-λαμπαδηδρόμους του Ομίλου, οι οποίοι διέσχιζαν -εκτός των άλλων- και τη λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου, ακριβώς μπροστά από το Στάδιο!
Παναθηναϊκό Στάδιο θα πει Παναθηναϊκός!
Δεν αποκλείεται, η ονομασία «Παναθηναϊκός» να έχει επιρροές και από το Παναθηναϊκό Στάδιο. Άλλωστε, εκεί μεγαλούργησε αθλητικά κι ο ίδιος ο ιδρυτής του Ομίλου, Γιώργος Καλαφάτης, με τα χρώματα του Πανελληνίου Γ.Σ. Όποια κι αν είναι η πραγματικότητα, δεν υπάρχει αθλητικός σύλλογος στην Ελλάδα που να είναι τόσο συνδεδεμένος ιστορικά με το «Καλλιμάρμαρο» όσο ο Παναθηναϊκός.
Τον Μάιο του 1944 εγκρίθηκε δαπάνη 40 εκατομμυρίων δραχμών για επισκευές του Σταδίου από την τότε διοίκηση του Τριφυλλιού. Οι άνθρωποι του Συλλόγου Μεγάλου «πονούσαν» το Παναθηναϊκό Στάδιο, το θεωρούσαν σπίτι τους. Υπήρξε, μάλιστα, επί πολλά χρόνια έδρα του πιο ένδοξου -με βάση το πλήθος κερδισμένων τίτλων- «πράσινου» τμήματος: αυτό του κλασικού αθλητισμού. Επί Κατοχής, επίσης, σύμφωνα με το βιβλίο «Λεωφόρος Ηρώων» του Ανδρέα Οικονόμου, οι μόνοι μεγάλοι αγώνες στίβου που διεξήχθησαν στο λίκνο του παγκόσμιου αθλητισμού ήταν οι Α' Παναθηναϊκοί Αγώνες, οι οποίοι διοργανώθηκαν από τον ομώνυμο σύλλογο με μεγάλη επιτυχία. Μέχρι και τους Χάρλεμ Γκλομπτρότερς προσκάλεσε στην Ελλάδα ο Παναθηναϊκός! Την πρώτη φορά το 1952 στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και τη δεύτερη το 1956 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με πρωτοβουλία του Απόστολου Νικολαΐδη.
Όλα τα παραπάνω συντείνουν στο εξής. Η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή και ο Δήμος Αθηναίων έχουν ιστορική υποχρέωση, κάθε χρόνο, ανήμερα των γενεθλίων του Παναθηναϊκού, δηλαδή στις 3 Φεβρουαρίου, να φωταγωγούν το Παναθηναϊκό Στάδιο με πράσινο χρώμα για να τιμήσουν τον μεγαλύτερο σύλλογο της πόλης αλλά και της χώρας. Αν το άξιζε ο Άγιος Πατρίκιος, τότε σίγουρα το αξίζει και ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος. Το Παναθηναϊκό Στάδιο αναμφίβολα αποτελεί αθλητική και πολιτιστική περιουσία των Αθηναίων. Ομοίως, ο Σύλλογος Μεγάλος είναι ένα αθλητικό και πολιτιστικό φαινόμενο, το οποίο συγκινεί εκατομμύρια κόσμο και αποτελεί μέρος της ζωής αναρίθμητων Ελλήνων. Είθε το 2022 να είναι το έτος που θα ξεκινήσουν να φωτίζονται τα ιστορικά μνημεία της πρωτεύουσας για το καμάρι της. Γιατί όχι, και ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης...
