Κανένα ντέρμπι δεν έχει ξαναγίνει με τις ειδικές συνθήκες εκείνου που άνοιξε την αυλαία της σεζόν 1994/95 για τον πρώτο γύρο του κυπέλλου Ελλάδας, κανένα υπό τόσο έκρυθμο κλίμα και επικίνδυνες συνθήκες. Ο Ολυμπιακός τιμωρημένος με αποκλεισμό της έδρας του από την προηγούμενη σεζόν λόγω των επεισοδίων -στον επίσης αλησμόνητο από πολλές απόψεις- πέμπτο τελικό με τον ΠΑΟΚ στο ΣΕΦ και η κληρωτίδα στα κέφια της: πρώτος γύρος κυπέλλου Ελλάδας, Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός.
Η επιλογή του κλειστού των Πατησίων σχεδόν ακατανόητη. Το κλειστό του Σπόρτινγκ ήταν τότε ένα παλιό γυμναστήριο τριάντα ετών, κτισμένο το 1968 επί χούντας και δίχως την παραμικρή άνεση ή οποιοδήποτε από τα βελτιωτικά έργα που ακολούθησαν αργότερα. Αυτό το κλειστό κλήθηκε να φιλοξενήσει μπασκετμπολίστες δισεκατομμυρίων δραχμών, ένα κοινό το λιγότερο αδηφάγο και επί της ουσίας να κρίνει τον πρώτο τίτλο της σεζόν.
Το εκπληκτικό της υπόθεσης ήταν ότι εκείνο τον καιρό ακόμα επιτρέπονταν οι μετακινήσεις οπαδών και τα λιγοστά εισιτήρια που αναλογούσαν στους δυο μονομάχους εξαφανίστηκαν εν ριπή οφθαλμού. Με την Αθήνα να καίγεται ακόμα από τη ζέστη, αφού το καλοκαίρι του 1994 ήταν μακρύ και τις δυο ομάδες κάτι παραπάνω από ανέτοιμες και ασύνδετες λόγω τον κοσμογονικών αλλαγών στα ρόστερ, το παιχνίδι ήταν απ’ εκείνα που δεν χωρούσαν προγνωστικά αλλά πολλή συζήτηση.
Ένας Ολυμπιακός τραυματισμένος και κατακερματισμένος ψυχικά από τον χαμένο τελικό του Ισραήλ, είχε αποφασίσει να αναδιαρθρώσει την ομάδα στην αναζήτηση της ευρωπαϊκής καταξίωσης, κυνηγώντας το Άγιο Δισκοπότηρο του προπονητή του, Γιάννη Ιωαννίδη. Κεντρική φυσιογνωμία της αλλαγής, ο Ζάρκο Πάσπαλι που είχε στοχοποιηθεί από τον οργανισμό και τον ίδιο τον Κόκκαλη ως ένας από τους πρωταίτιους του black out του τελικού και «εκείνων των χαμένων βολών» στο δράμα με τη Χουβεντούδ Μπανταλόνα.
Ο Ζάρκο μετά από τρία χρόνια δόξας και καθολικής αναγνώρισης είχε μετακομίσει στον εχθρό. Όταν έγινε γνωστό ότι υπέγραψε στον Παναθηναϊκό προκάλεσε ένα απίστευτο ντόμινο εξελίξεων και εν πολλοίς επανακαθόρισε τον καταρτισμό στα ρόστερ και των δυο ομάδων. Με την επιλογή του, στον Παναθηναϊκό περίσσευε πια ένας ξένος και με τον Στόγιαν Βράνκοβιτς να είναι αμετακίνητος, ο κλήρος έπεσε στον Αλεξάντερ Βολκόφ.
Ο Ουκρανός power forward όντας δυνάμει NBAer, δεν δυσκολεύτηκε να βρει ένα μηνιαίο συμβόλαιο από τους Νετς στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, αλλά για να αποδεχθεί να λύσει το συμβόλαιό του αποζημιώθηκε πραγματικά αδρά από τον Παναθηναϊκό. Ο Γιαννακόπουλος υποχρεώθηκε να πληρώσει το 60% των αποδοχών που προβλέπονταν στο συμβόλαιο του Σάσα και θεώρησε ότι ο Ουκρανός θα συνέχιζε στο ΝΒΑ όπως προέβλεπε και η ρήτρα στο συμβόλαιό του. Μέχρι που εν μέσω της καλοκαιρινής ραστώνης, έσκασε και η δεύτερη βόμβα.
Ο Ουκρανός και ο μάνατζέρ του προσπέρασαν το σκόπελο της ρήτρας με το τρικ της μηνιαίας μετακόμισης στους Νετς και ο Κόκκαλης κάνει το (επικοινωνιακό) μεγάλο κόλπο: αποκτά έναν πολύ δυνατό ψηλό, με το μισό συμβόλαιο της αξίας του. Ο Ιωαννίδης πανευτυχής, ο ξανθός ανέκαθεν είχε αδυναμία στους ψηλούς και με την προσθήκη του Σάσα ο Ολυμπιακός αποκτούσε πια μια απ’ τις πιο ζηλευτές front line της ιστορίας του. Τάρλατς και Φασούλας στο «5» Βολκόφ στο «4» και πίσω τους ο εμβληματικός Αργύρης Καμπούρης, ο ομογενής Τζωρτζ Παπαδάκος και ο άνθρωπος που έμεινε στην ιστορία για το επεισόδιό του με τον Ρόι την παραμονή του τελικού στο Τελ Αβίβ, ο Μπάμπης Παπαδάκης.
Στην περιφέρεια, ο Ιωαννίδης είχε ήδη Τόμιτς, Μπακατσιά, Σιγάλα, Νάκιτς, τους βοηθητικούς Λημνιάτη και Σταμάτη και του έλειπε μόνο το τελευταίο κομμάτι για να συμπληρωθεί το παζλ του νέου και πιο physical Ολυμπιακού. Ο Ιωαννίδης, επηρεασμένος από τις μεθόδους και το στυλ μπάσκετ τότε του Πατ Ράιλι, του προπονητή που θαύμαζε όσο κανέναν άλλον, είχε στόχο να δημιουργήσει μια πάρα πολύ σκληρή ομάδα με έμφαση στην άμυνα και στην κυριαρχία μέσα στη ρακέτα.
Προσπάθησε να αντιγράψει και να φτιάξει κάτι σαν τους θρυλικούς Νικς του Ράιλι, του έλειπε όμως η κεντρική φυσιογνωμία για σκορ από την περιφέρεια. Μετά από πολλή πίεση και ενδελεχή μελέτη και πάντοτε με την παροιμιώδη διστακτικότητα που τον διέκρινε, ο Ιωαννίδης κατέληξε στον 35χρονο swingman Έντουαρντ Αρνέτ Τζόνσον, γνωστότερο ως Έντι, έναν βετεράνο με μεγάλη καριέρα σε Σακραμέντο, Φίνιξ και Σηάτλ. Η κίνηση απόκτησης του Αμερικανού σκόρερ έφερε κύματα ενθουσιασμού στον Πειραιά, αφενός επειδή αποκτήθηκε στο τέλος των μεταγραφών σαν κερασάκι και αφετέρου επειδή θα προλάβαινε το μεγάλο ντέρμπι που έδινε και παράσταση νίκης για το επόμενο final 4 στη Σαραγόσα. Με το που πάτησε το πόδι του στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού, ο Τζόνσον άκουγε μονίμως μια λέξη: Παναθηναϊκός.
Ήταν ένας Παναθηναϊκός από τα βάθη των ονείρων του κόσμου του, στις εποχές που η οικογένεια Γιαννακόπουλου δεν φειδόταν χρημάτων και έσπαγε το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο. Ήδη από το 1992 ο Παύλος είχε ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα του ελληνικού μπάσκετ πείθοντας το Νίκο Γκάλη να κατηφορίσει στην Αθήνα και να φορέσει το τριφύλλι στο στήθος, τούτη τη φορά όμως ήταν αποφασισμένος να τινάξει τη μπάνκα στον αέρα.
Πρώτα απ’ όλα, έκανε το όνειρό του πραγματικότητα και μετά από πολλά χρόνια κατόρθωσε να φέρει και να έχει στον Παναθηναϊκό το ιστορικό δίδυμο της Εθνικής του ‘87. Και μάλιστα με προπονητή και τον «ευρωκόουτς» Κώστα Πολίτη. Μετά το μεγάλο Νίκο Γκάλη και ο Παναγιώτης Γιαννάκης ντύθηκε στα πράσινα και το τριφύλλι απέκτησε την πιο αξιοζήλευτη περιφερειακή γραμμή. Εκτός των διόσκουρων της Εθνικής, οι «ελληνοποιημένοι» πρώην Σοβιετικοί Τίιτ Σοκ και Άιβαρ Κούουσμα, ο επίσης διεθνής Κώστας Παταβούκας, ο νεαρός και πολλά υποσχόμενος Φραγκίσκος Αλβέρτης και οι συμπληρωματικοί Χρυσανθόπουλος και Γεωργικόπουλος. Όλοι οι παραπάνω συνέθεταν μια υπερπλήρη περιφερειακή γραμμή, από τις καλύτερες στην Ευρώπη.
Όχι ότι το ρόστερ υπολειπόταν στο «τρία» στο «τέσσερα» ή στο «πέντε». Πάσπαλι, Βράνκοβιτς, Πετσάρσκι, Οικονόμου, Μυριούνης (με συμπληρωματικό τον Παπαγιάννη) ήταν πέντε λύσεις που θα ήθελε κάθε ομάδα επιπέδου final 4 Ευρωλίγκας, χωρίς να συνυπολογίζει κανείς το σαφές κίνητρο του Πάσπαλι να «πάρει τη ρεβάνς» από τον Ολυμπιακό. Ο Πολίτης, εν αντιθέσει με τον θιασώτη του physical game Ιωαννίδη, στήριζε το πλάνο του στην περιφέρεια, στη δοκιμασμένη συνταγή που απέφερε τίτλους και θέαμα. Τον ανησυχούσε ότι είχε αρκετά κενά και δεν είχε βρει ακόμα τον κατάλληλο ρόλο στο Γκάλη, λεπτομέρεια που απέβη κομβική για την ιστορία του ίδιου του ελληνικού μπάσκετ.
Όσο καλοί και φοβεροί να ήταν όμως αμφότεροι επί χάρτου, το ματς του κυπέλλου είχε έρθει απρόσμενα νωρίς, σε μια περίοδο που όλοι ήταν απόλυτα φυσιολογικό να ψάχνονται. Το ματς ήταν τόσο δυσανάγνωστο που ουδείς ήταν σε θέση να προβλέψει τι επρόκειτο να δούμε στο παρκέ και μιλάμε για μια εποχή που το μπάσκετ σχεδόν μονοπωλούσε το ενδιαφέρον του κοινού και του Τύπου. Το παιχνίδι ήταν από τις μοναδικές περιπτώσεις ντέρμπι που δεν υπάρχει φαβορί έστω και στα χαρτιά.
Δείγμα γραφής δεν υπήρχε, το κοινό δεν είχε καν ένδειξη έστω για το αν τα νέα αποκτήματα θα απέδιδαν ή θα μπορούσαν να προσαρμοστούν άμεσα στα ευρωπαϊκά δεδομένα όπως στην περίπτωση του Τζόνσον. Το σημαντικότερο και ο πιο αστάθμητος παράγοντας ωστόσο, παρέμενε η αντίδραση τέτοιου διαμετρήματος αθλητών στο αρχαίο κλειστό της στρούγκας με χίλιους αφιονισμένους οπαδούς να απέχουν μια ανάσα από το παρκέ.
Ειδικά για τον Τζόνσον ήταν εμπειρία ζωής, για χρόνια διηγείται την ιστορία εκείνου του ματς σε κάθε ευκαιρία στην Αμερική και δεν μπορεί να ξεχάσει τη μοναδική εμπειρία που έζησε. Κατέφθασε χαλαρός στα Πατήσια, μπήκε σε ένα σοβιετικής αισθητικής κλειστό όντας πεπεισμένος ότι επρόκειτο για το βοηθητικό που οι δύο ομάδες θα κάνουν σουτάκια και βρέθηκε αντιμέτωπος με το πρώτο του πολιτισμικό σοκ στην Ελλάδα. Πεταμένες φλέβες οπαδών που ούρλιαζαν σε απόσταση αναπνοής, αποπνικτική ατμόσφαιρα από τον καπνό των τσιγάρων, τσιμεντένια αποδυτήρια που είχαν να ανακαινισθούν από το μακρινό 1968. Η εικόνα έμοιαζε βγαλμένη από spaghetti western.
Το παιχνίδι κι αυτό ασορτί με το περιβάλλον και την ατμόσφαιρα, οι ομάδες όπως αναμενόταν κάκιστες και εντελώς ανέτοιμες, με αποτέλεσμα να βρεθούμε ενώπιον σε ένα από τα πιο άστοχα ντέρμπι όλων των εποχών. Τα ποσοστά και των δύο τραγικά, μαζί είχαν 33 στα 122 σουτ με τις επιθέσεις να εκδηλώνονται σχεδόν αποκλειστικά στα τελευταία 5 δευτερόλεπτα του διαθέσιμου χρόνου. Άμυνες πιο σκληρές από ποτέ και ντεσιμπέλ από τη μάχη της κερκίδας να χτυπούν κόκκινα. Ήταν ένα ντέρμπι για πολύ γερά νεύρα, πραγματικά για σκληρούς.
Στην κερκίδα κέρματα, βρισιές, φτυσίματα, καπνός και απύθμενο μίσος μέχρι το τελευταίο πεντάλεπτο και την αντεπίθεση διαρκείας του Ολυμπιακού που με ένα σερί 4-0 μείωσε από 36-42 στο καλάθι. Μόλις 120 δευτερόλεπτα πριν το φινάλε το ματς κρεμόταν σε μια κλωστή και λύγισαν και τα σίδερα. Αστοχούσαν όλοι, δεν έμπαινε ούτε βολή και η μπάλα ζύγιζε τόνους ολόκληρους. Το τέλος είναι βγαλμένο από ταινία.
Το κομβικό σουτ του Πάσπαλι είναι άστοχο και η μπάλα καταλήγει στον Θύμιο Μπακατσιά. Ο «αυτιάς» τα χάνει και δεν αντιλαμβάνεται από την εκκωφαντική φασαρία ότι ο Ολυμπιακός έχει μόνο 8 δεύτερα στη διάθεσή του. Δεν ακούει τις κραυγές του τρελαμένου Ιωαννίδη από τον πάγκο και πασάρει πολύ αργά στο Βολκόφ. Ο Σάσα σουτάρει, αλλά το ούτως ή άλλως εκπρόθεσμο τρίποντο βρίσκει σίδερο. Σφύριγμα λήξης, αδρεναλίνη στα κόκκινα, ακολουθεί πανζουρλισμός.
Ο Παναθηναϊκός με το απίστευτο 42-40 που παραπέμπει περισσότερο σε αγώνα παίδων «ξορκίζει» το κακό και ξεκινά τη σεζόν με τους καλύτερους οιωνούς. Πρώτος του σκόρερ με 11 πόντους ο Νίκος Γκάλης που ήταν και ο μοναδικός παίκτης του τριφυλλιού που έσπασε το… απροσπέλαστο φράγμα των 10 πόντων. Ο Ζάρκο εξαιρετικά νευρικός, έμεινε στους 5 πόντους με άθλια ποσοστά, αλλά έπαιξε σκυλίσια άμυνα και ανταπεξήλθε κυρίως στο ψυχολογικό βάρος.
Από την αντιπέρα όχθη, ο Ντράγκαν Τάρλατς ξεχώρισε σαν τη μύγα μες στο γάλα με 13 πόντους και είχε μοναδικό συμπαραστάτη τον Έντι Τζόνσον που σημείωσε 9 αλλά έμεινε στο θυμικό για την απορία και την έκπληξη στο βλέμμα του με όσα συνέβαιναν γύρω του. Ο Αμερικανός έμεινε να χαζεύει ίσως την εμβληματικότερη σκηνή αποφόρτισης άγχους στην ιστορία των μπασκετικών ντέρμπι των αιωνίων, με τον Στόγιαν Βράνκοβιτς σε νιρβάνα να σκαρφαλώνει στην κερκίδα των οπαδών του Παναθηναϊκού και να ξεσπαθώνει με έναν τρόπο που όμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί έκτοτε. Ήταν η στιγμή που Στόικο και κόσμος δέθηκαν για πάντα, η στιγμή που σε έκρηξη αδρεναλίνης ξεπερνά και το σλάλομ με το κόψιμο στο ευρωπαϊκό του Παρισιού και το κόψιμο στον Ρέμπρατσα μέσα στο Τρεβίζο.
Το πλήγμα στο κορμί του Ολυμπιακού βαρύτατο, ο Ιωαννίδης σκασμένος να βρίζει Θεούς και δαίμονες, οι αθλητές περίλυποι. Λίγο αργότερα βέβαια, με τους σφυγμούς να έχουν πέσει σε φυσιολογικά επίπεδα ξεστόμισε μια ακόμα θρυλική «ιωαννίδειο» ρήση: «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά, ταμείο κάνουμε στο τέλος». Ο ξανθός είχε εμπιστοσύνη στην ομάδα του, γνώριζε ότι το παιχνίδι ήταν ειδικών συνθηκών και όμοιό του δεν πρόκειται να ξαναγίνει μήτε στη σεζόν μήτε στο μέλλον και προετοίμαζε την ομάδα και τον κόσμο της για τη σεζόν που ακολουθούσε και ομολογουμένως ήταν από τις πιο «γεμάτες» στην ιστορία του ελληνικού μπάσκετ.
Η νίκη του Παναθηναϊκού αποδείχθηκε σχεδόν πύρρειος, δεν πέρασαν ούτε τρεις εβδομάδες όταν στο Μετς η ρήξη Γκάλη-Πολίτη έφερε το άδοξο τέλος του Nick από τα παρκέ προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στο εσωτερικό των πρασίνων. Ο Παναθηναϊκός έχασε την ισορροπία του και έφτασε στη Σαραγόσα λαβωμένος, με τον Κιουμουρτζόγλου στον πάγκο και δίχως το μάτι να γυαλίζει. Δεν είχε απάντηση ούτε στον σεληνιασμένο Έντι Τζόνσον και «σκοτώθηκε» από εκείνο το τρίποντο του Μίλαν Τόμιτς στο φινάλε, όταν η μπάλα έκαιγε. Εκείνος ο ημιτελικός ήταν το παιχνίδι που έφερε τον Ολυμπιακό στον δεύτερο συνεχόμενο τελικό σε final 4 της ευρωλίγκας. Αυτή όμως είναι μια άλλη ιστορία…
