Δεν έχω ξαναδεί τόσο κόσμο στη Φιλαδέλφεια. Δεν έχω ξαναζήσει τόση ένταση, τέτοια δίψα, τόσο κίνδυνο.
Πίστευα ότι τα είχα ζήσει όλα στο παιχνίδι με την Αθλέτικ Μπιλμπάο, τότε που όλο το γήπεδο χόρευε υπό καταρρακτώδη βροχή και οι ομάδες κεντούσαν μέσα στη λάσπη. Κι εκείνο το απίστευτο ματς με το γκολ του Πίττα που έφυγε καρφί για τη σκεπαστή, όσα χρόνια κι αν περάσουν, ό,τι κι αν γίνει στο μέλλον, δεν πρόκειται να το ξεπεράσει εύκολα άλλο ματς στο θυμικό. Τούτη τη φορά όμως ήταν αλλιώς.
Δεν υπάρχει πιο έντονη εποχή, πιο ΑΕΚ ατμόσφαιρα, πιο ΑΕΚ εικόνες από εκείνο το δεκαπενθήμερο του 1989. Είχα δώσει πραγματικό αγώνα για να εξασφαλίσω εισιτήριο και να βρω τρόπο να είμαι εκεί. Πολλοί φίλοι λένε ακόμα και σήμερα γελώντας ότι ο Γιδόπουλος πρέπει να είχε τυπώσει διπλά εισιτήρια, ότι το γήπεδο δεν είχε καν τον αριθμό των 33.260 «κομμένων» που έδωσε η ΑΕΚ στη δημοσιότητα και είναι μέχρι σήμερα ακατάρριπτο ρεκόρ για τη Φιλαδέλφεια.
Το δικό μου ήταν στην «αόρατη» 4 του μετέπειτα «Νίκος Γκούμας», όσοι θυμούνται και έχουν ζήσει το παλιό γήπεδο αντιλαμβάνονται περί τίνος πρόκειται. Ούτε ξέρω πως μπήκα μέσα, δεν μπορώ να συλλάβω πως βρέθηκα στο σκάμμα, με το πρόσωπο κολλημένο στο πορτοκαλί, σκουριασμένο κάγκελο, με δεκάδες τύπους να σπρώχνουν από πίσω.
Θυμάμαι έναν σαραντάρη με ένα παλιακό πάνινο κιτρινόμαυρο καπελάκι που έγραφε μόνο ΑΕΚ, ο οποίος έλεγε και ξανάλεγε ότι το γήπεδο έχει περισσότερο κόσμο κι απ’ τη συναυλία του Rory το Σεπτέμβρη του ’81. Δεν ήμουν απ’ τους τυχερούς που είδαν την ιστορική συναυλία του Rory Gallagher, είμαι όμως απ’ τους (πολύ) τυχερούς και ήμουν μέσα με τη Μαρσέιγ.
Δεν μιλάμε για οποιαδήποτε ΑΕΚ. Μιλάμε για την ΑΕΚ του εξαγνισμού, το 0-1 και οι υψωμένες γροθιές του Τάκη είχαν επαναφέρει την ισορροπία στον ψυχισμό των οπαδών της ΑΕΚ, το πρωτάθλημα του ’89 μετά από μυριάδες περιπλανήσεις στα πέτρινα χρόνια του Ζήτα είχε ξυπνήσει το δέσιμό τους με την ΑΕΚ της νιότης, την ΑΕΚ του Μπάρλου.
Όσοι δεν έζησαν εκείνη την εποχή δεν μπορούν να αντιληφθούν πόσο άλλαξε τον αεκτζή το πρωτάθλημα του ’89. Τίποτα δεν έμοιαζε με το πριν, τίποτα με το μετά. Άλλαξε ο οργανισμός ολόκληρος, ο τρόπος που ήρθε εκείνο το πρωτάθλημα κόντρα στον Ολυμπιακό του Ντέταρι προσδιόρισε γενιές αεκτζήδων και πυράκτωσε και την ήδη γιγαντωμένη oRiginal. Έχει σημασία η οπαδική αναφορά, δεν ήταν τυχαία.
Η ομάδα τους είχε όλους στην τσίτα, στην Ελλάδα έσκαγαν οι βόμβες του σκανδάλου Κοσκωτά, αλλά η ΑΕΚ σήκωνε και το Super Cup σε εκείνον τον ξεχασμένο απ’ τους περισσότερους τελικό με τον Παναθηναϊκό στο ΟΑΚΑ. Είχε ισοφαρίσει ο Γιώργος ο Χριστοδούλου το γκολ του Βαγγέλη του Βλάχου και ο Οικονομόπουλος είχε αποκρούσει το κρίσιμο πέναλτι του Καλατζή.
Γι’ αυτήν την ΑΕΚ μιλάμε λοιπόν. Για την ΑΕΚ του Τάκη, του Ντούσαν, του Στέλιου, του Σπύρου, του Παύλου, του Όκο, του Τόνι, όλων των παιδιών που τα ήξεραν όλοι με το μικρό τους όνομα. Τόσο κοντά την ένιωθαν τότε την ΑΕΚ, τόση ρομαντζάδα έβγαζε η ομάδα που δεν ασχολήθηκε κανείς με το γεγονός ότι μετά την κούπα ο Γιδόπουλος έκανε ουσιαστικά μόνο μια μεταγραφή ενδεκάδας. Ο Στράτος πήρε το Μπατίστα απ’ τον Εθνικό και έδωσε το σύνθημα κόντρα στη λογική: «Πάμε για νταμπλ και πορεία στην Ευρώπη».
Αρχές Σεπτέμβρη ο κόσμος άλλαζε. Γκλάσνοστ, Περεστρόικα, πτώση μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας. Η ΕΣΣΔ κατέρρεε και η ΑΕΚ κληρωνόταν με τη Δρέσδη. Ταξίδι στην Ανατολική Γερμανία, σε μια ιστορική περίοδο, ελάχιστα πριν την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Η ΑΕΚ λύγισε στο 75ο λεπτό στο αχανές Glücksgas Stadion μετά από μια επεισοδιακή φάση κι ένα έμμεσο φάουλ από λάθος του Οικονομόπουλου. Στην ατμόσφαιρα όμως διάχυτη αισιοδοξία ότι στη ρεβάνς «τους έχουμε». Πράγματι, το 5-3 της ρεβάνς με συγκλονιστική εμφάνιση του «κουμπάρου» Γιώργου Σαββίδη, παραμένει το εντυπωσιακότερο ευρωπαϊκό ματς της ΑΕΚ μέχρι σήμερα.
Όταν η κλήρωση έβγαλε τη Μαρσέιγ του Ταπί υπήρχε μια παγωμάρα, αλλά και πάλι η αίσθηση και το κλίμα ήταν θετικό. Για κάποιον απροσδιόριστο λόγο, υπήρχε και πάλι η βεβαιότητα ότι και τους Γάλλους «τους είχαμε». Θέμα σε όλα τα περιοδικά εκείνο το καλοκαίρι ο 37χρονος τότε Μπερνάρ Ταπί, ο άνθρωπος που ανέλαβε την ΟΜ και ήθελε να φέρει το Μαραντόνα στο λιμάνι της Μασσαλίας.
Φραντσέσκολι, Γουώντλ, Ντεσάμπ, Ζοσέ, Τιγκανά, Παπέν, Ντι Μεκό, Μοζέρ, τι να πρωτοθυμηθώ από εκείνη την ομαδάρα που είχε φτιάξει ο μυστηριώδης επιχειρηματίας και play boy από το Παρίσι. Οι Μαρσεγέζοι εκείνοι την εποχή έστηναν την αυτοκρατορία τους στο γαλλικό ποδόσφαιρο και ο Ταπί ξεκινούσε τη θυελλώδη πορεία του στο ευρωπαϊκό επιχειρηματικό στερέωμα. Έδρα το ιστορικό Βελοντρόμ, ένα παλιό ποδηλατοδρόμιο που θεωρείτο η πιο σκληρή και εναλλακτική έδρα στη Γαλλία.
Commando Ultra, Winners, Fanatics, η ΟΜ (Olympique Marseille) όπως την φωνάζουν οι οπαδοί της, είχε τρεις πυρήνες φανατικών εκείνη την εποχή με δράσεις και συμπεριφορές πολύ διαφορετικές από το συνηθισμένο. Δεν υπήρχε περίπτωση να ακουστεί ρατσιστικό σχόλιο στο Βελοντρόμ, οι Ultras τα έκοβαν μαχαίρι φέρνοντας νέα ήθη και έθιμα στο πέταλο. Αυτοοργάνωση, κριτική στάση στα δρώμενα και οπαδική πειθαρχία.
Εκείνη την εποχή η «πολιτικοποίηση» στην κερκίδα ήταν άγνωστη λέξη, ο οπαδός εξ ορισμού δεν είχε άποψη και η υπόστασή του ήταν μονοσήμαντη. Γι’ αυτό οι αναφορές στη μάχη των «Φωκαέων» πριν το ματς με την ΑΕΚ προξένησε τεράστια εντύπωση στους Έλληνες. Πρόσφυγες στην Προβηγκία από το 600 π.Χ. ελληνικά χρώματα, ιστορικές αναφορές στις μικρασιατικές καταβολές. Υπό άλλες συνθήκες η διπλή αναμέτρηση με την ΑΕΚ θα ήταν κάτι σαν ιστορική συνάντηση.
Η ΟΜ πριν το ματς με την ΑΕΚ ωστόσο δεν πατούσε καλά. Συνεχόμενα ατυχή αποτελέσματα στο πρωτάθλημα και έκτακτα μέτρα του Ταπί για να συνέλθει η ομάδα. Τρεις μέρες πριν το ματς στο Βελοντρόμ, ο Ταπί έστειλε την ομάδα στο Digne les Bains στις Άλπεις με σκοπό την αποφόρτιση και την πάση θυσία ανάκαμψη.
Η ΑΕΚ έφτασε στο λιμάνι της Μασσαλίας μετά από πολύ μεγάλη νίκη στο Χαριλάου με γκολ του Μπατίστα προς το τέλος, με καλή ψυχολογία και πάνω από χίλιους εκδρομείς. Στο αεροδρόμιο δεν την υποδέχτηκε κανείς και παρά το γεγονός ότι η ΠΑΕ είχε λάβει την υπόσχεση ότι θα πάρει δυο χιλιάδες εισιτήρια, ο Γιώργος Κυρλής (τότε σύμβουλος) έδωσε πραγματικά μεγάλο αγώνα για να εξασφαλίσει τελικά 200 σε «διακεκριμένες» θέσεις και 800 στις θέσεις των ορθίων.
Ο Ταπί εμφανίστηκε μόλις για δέκα λεπτά στη δεξίωση, απαξίωνε ομάδα και δημοσιογράφους και αργότερα έγινε γνωστό ότι είχε έρθει σε ρήξη με το Γιδόπουλο που αξίωνε συνεχώς περισσότερα χρήματα για την τηλεοπτική μετάδοση και των δυο αγώνων. Τελικά ο Στράτος τα βρήκε με τον Ταπί στις 300 χιλιάδες δολάρια (τότε 51 εκατομμύρια δραχμές) με συμφωνία «μισά τώρα – μισά στην Αθήνα» και ως δια μαγείας μετά από δυο ώρες «βρέθηκαν» και τα εισιτήρια για τους Έλληνες εκδρομείς.
Ο Ταπί ήταν περίεργος άνθρωπος, εκκεντρικός, δύστροπος και αρκετά εκτός ελληνικής πραγματικότητας. Θεωρούσε ότι μετά την απομόνωση στο Digne οι παίκτες είχαν λάβει το μήνυμα και η ΑΕΚ θα γινόταν εύκολη λεία. Έκανε λάθος. Η ΑΕΚ μπήκε στο Βελοντρόμ ακομπλεξάριστα, μπήκε να κάνει το παιχνίδι της και να διεκδικήσει τις πιθανότητες της σοκάροντας τους υπερόπτες Γάλλους.
Όταν ο Τζίμης Πατίκας τους πέρασε όλους σαν σταματημένους στο 4ο λεπτό και πήγε να μπουκάρει στην περιοχή, ο Φέρστερ ήταν βέβαιο μπορούσε να τον ανακόψει μόνο με φάουλ. Ο Τζίμης όμως παραήταν γρήγορος και πριν το τάκλιν του Γερμανού πρόλαβε να σουτάρει. Σκάρτα, αλλά πρόλαβε. Η μπάλα κατέληξε στα δίχτυα του Ιάρ και η ΑΕΚ προηγήθηκε μέσα στο Βελοντρόμ. Όμως όχι.
Ο Ελβετός διαιτητής Ζορζ Σαντόζ, φαρμακοβιομήχανος της ομώνυμης φαρμακευτικής εταιρίας σφύριξε φάουλ και ακύρωσε το γκολ που θα άλλαζε ολόκληρη την ιστορία του ματς, μπορεί και της Μαρσέιγ της ίδιας. Διαμαρτυρίες, όλοι πάνω στον Ελβετό που παραμένει ανένδοτος και δείχνει φάουλ. Εκνευρισμένος ο Οκόνσκι έσπρωξε το Χριστοδούλου που ήταν πάνω από τη μπάλα και περίμενε το σφύριγμα του Σαντόζ για να το εκτελέσει. Το φάουλ «πονηρό», με φάλτσα και η άτιμη βρήκε στο δοκάρι και έφυγε έξω.
Παραμένει μέχρι σήμερα η μεγαλύτερη χαμένη ευκαιρία της ΑΕΚ στο κύπελλο Πρωταθλητριών, το μεγαλύτερο «αν» στον πρόγονο του Champions League. Η ΟΜ άργησε να συνέλθει από το σοκ της ελληνικής ομάδας που μπήκε στο Βελοντρόμ με τσαμπουκά, έπαιξε ζώνη και δεν φοβήθηκε λεπτό, οι δε Ultras χάζεψαν με τους 800 σε εκείνη την κερκίδα των ορθίων που έδωσε εισιτήρια ο Ταπί. Τραγούδι 90 λεπτά, γυμνοί από τη μέση και πάνω και φλέβες πεταμένες. Αυτή η εικόνα έγινε η σπίθα μιας αδελφοποίησης που ολοκληρώθηκε βήμα-βήμα με την πάροδο των ετών.
Η Μαρσέιγ στο δεύτερο ημίχρονο πίεσε λίγο περισσότερο, είχε δοκάρι με τον Σοζέ επίσης σε φάουλ εκτός περιοχής και προηγήθηκε μετά από έναν εκπληκτικό συνδυασμό Παπέν – Φραντσέσκολι στο 55ο λεπτό. Ακολούθησε ένα εφιαλτικό διάστημα με αλλεπάλληλες χαμένες ευκαιρίες για τους Γάλλους και ο Μπάγεβιτς αποφάσισε να ξυπνήσει την ομάδα, αλλάζοντας το επιθετικό δίδυμο.
Ο προερχόμενος από ελαφρύ τραυματισμό Ντανιέλ Μπατίστα μπήκε στη θέση του Πατίκα και ο ξεχασμένος σήμερα Τέρι Μπατάλης στη θέση του Χριστοδούλου. Η ΑΕΚ ισορρόπησε, θα μπορούσε να φύγει με το εύθραυστο 1-0, αλλά μια πολύ κακή στιγμή του Στέλιου Μανωλά λίγο πριν το τέλος του αγώνα σχεδόν έβαλε ταφόπλακα στις ελπίδες της για τη ρεβάνς. Η σέντρα του Παπέν στο 80΄ ήταν ακίνδυνη, ο Οικονομόπουλος θα μπλόκαρε εύκολα. Ο Στέλιος που ήταν σε κακή μέρα ούτως ή άλλως, υπολόγισε λάθος και αψυχολόγητα έβαλε το μοιραίο αυτογκόλ. Η ψευτο-ευκαιρία του Μπατάλη στο τέλος ήταν απλώς η τελευταία πράξη του δράματος. ΟΜ – ΑΕΚ 2-0 και οι ελπίδες πρόκρισης ελάχιστες.
Πίσω στην Ελλάδα η ΑΕΚ πραγματικά γάζωνε, ήταν πιο φορμαρισμένη από ποτέ. Πριν τη ρεβάνς φιλοδώρησε με 7 γκολ τον Πανιώνιο σε ένα ανεπανάληπτο σόου του Μπατίστα ανήμερα 28ης Οκτωβρίου. Κάποιοι ξεκίνησαν δειλά να το πιστεύουν και για την Τετάρτη στη ρεβάνς με τη Μαρσέιγ. Η αλήθεια είναι πως ήταν τόσο καλή η ΑΕΚ που πραγματικά μπορούσε να κάνει την ανατροπή.
Η Μαρσέιγ δεν σνόμπαρε το παιχνίδι εν αντιθέσει με τον πρώτο αγώνα, ο Ζιλί τους έφερε συγκεντρωμένους, ο Ταπί που συνόδευσε την αποστολή έλεγε στον Αστέρα της Βουλιαγμένης που έγινε η δεξίωση της ΑΕΚ, ότι χωρίς το 2-0 του Βελοντρόμ το πράγμα θα ήταν αδιανόητα δύσκολο για την ομάδα του. Οι Γάλλοι άλλαξαν ξενοδοχείο τελευταία στιγμή, έμειναν στο Ιντερκοντινένταλ, έφεραν δικό τους σεφ, δικές τους προμήθειες, δικά τους νερά, όλα ήταν προσεγμένα στην εντέλεια.
Αυτό που έγινε στη Φιλαδέλφεια πρωτομηνιά του Νοέμβρη του 1989 δεν ξέρω αν περιγράφεται με λόγια. Το πούλμαν της Μαρσέιγ έκανε δυο ώρες να προσεγγίσει το γήπεδο, για 20 λεπτά οι παίκτες έμειναν εγκλωβισμένοι με εκατοντάδες αεκτζήδες να κάνουν ό,τι βάζει ο νους απ’ έξω. Ο Ιταλός παρατηρητής της ΟΥΕΦΑ σημείωνε…
Μέσα στο γήπεδο κάτι μεταξύ γραφικότητας, έκστασης και αγνού αεκτζήδικου παράλληλου σύμπαντος. Τρία αυτοκίνητα στη σειρά, το ένα πίσω από το άλλο με τρία πανό: «ΑΕΚ – Πρωτάθλημα 1989 | ΑΕΚ – Σούπερ Καπ 1989 | ΑΕΚ – Κύπελλο Ευρώπης 1990». Το τρίτο έμεινε από μοτέρ και δεν ξεκίνησε ούτε σπρώχνοντας, δεν είχε όμως απολύτως καμία σημασία για τους 35, 40, δεν ξέρω κι εγώ πόσες χιλιάδες κόσμο στο γήπεδο.
Για την ατμόσφαιρα ειλικρινά δεν μπορώ να μεταφέρω πολλά. Το ματς είναι από εκείνα που κλείνει η φωνή δυο ώρες πριν ξεκινήσει, από εκείνα που σε πιάνει πονοκέφαλος και παγώνουν τα μηνίγγια από την ένταση. Θυμάμαι μόνο τον ανεπανάληπτο χαμό στο γκολ, το «κόλαση – κόλαση μέσα στο τζαμί», την αδιανόητη ομιλία του Γιδόπουλου στα μεγάφωνα που υποσχέθηκε (!) ότι η ομάδα θα προκριθεί και ότι ο Κούτουλας έκανε ίσως το καλύτερό του παιχνίδι με τη φανέλα της ομάδας που ανδρώθηκε και υπηρέτησε από μικρό παιδάκι.
Το ματς το ξαναείδα νηφάλιος και πολύ πιο ώριμος μετά από χρόνια, η ΑΕΚ δεν ήταν καλή, δεν βρήκε ρυθμό, ο Ζιλί κλείδωσε τον Μπάγεβιτς και ο τραυματισμός του Οκόνσκι σε διαφημιστική πινακίδα (!) λίγο πριν λήξει το ημίχρονο ψαλίδισε και τις όποιες ελπίδες για ανατροπή. Η ΑΕΚ δεν πίεσε, δεν κατάφερε να
απεγκλωβιστεί από το παιχνίδι κέντρου που επέβαλε η Μαρσέιγ και μόνο όταν κέρδισε το πέναλτι ο Χριστοδούλου εμφανίστηκαν ψήγματα ελπίδας για πιθανή παράταση.
Ο Σαβέβσκι εκτέλεσε εκείνο το πέναλτι και το έβαλε «α-λα Πανένκα», πολύ γρήγορα όμως ισοφάρισε ο συνήθης ύποπτος Ζαν Πιέρ Παπέν, ένας από τους καλύτερους Γάλλους επιθετικούς όλων των εποχών και η σεμνή τελετή έλαβε τέλος. Έμειναν στην ιστορία τα κέρματα, τα αντικείμενα, η κολασμένη ατμόσφαιρα και η εικόνα των ΜΕΑ περιμετρικά του γηπέδου, με τον υπέρβαρο Αυστριακό διαιτητή Κολ να δίνει εντολή (!) να προστατεύουν τους ποδοσφαιριστές της Μαρσέιγ στα κόρνερ και στα πλάγια άουτ.
Το μπλοκάκι του παρατηρητή Καμπανάτι γεμάτο σημειώσεις από παραβιάσεις και ατασθαλίες και ήταν απίθανο (όπως κι έγινε) να αποφευχθεί η τιμωρία. Όπως έγραψε και μια παλιά καραβάνα των Ultras της ΟΜ στο εφημεριδάκι των οπαδών της το 2009 «Δεν πιστεύαμε στα μάτια μας όταν φτάσαμε στη Νέα Φιλαδέλφεια. Ήταν ένα ασφυκτικά γεμάτο γήπεδο-κόλαση με μεγάλη ένταση, καπνούς και… υπερβολή. Παντού υπερβολή».
Δεν είχαν ξαναζήσει τέτοιο πράγμα ούτε οι παίκτες, ούτε οι οπαδοί. Μόνο ο Φραντσέσκολι βγήκε χαμογελαστός και είπε στους δημοσιογράφους ότι η ατμόσφαιρα ήταν συγκλονιστική και τον γύρισε πίσω στην Ουρουγουάη, στα μεγάλα ντέρμπι του Λιμπερταδόρες. Ακόμα πιο ενθουσιασμένοι με την ατμόσφαιρα έμειναν οι οπαδοί της Μαρσέιγ που ακολούθησαν την ομάδα στην Αθήνα και ήδη είχαν υιοθετήσει το «τραγουδάμε γυμνοί απ’ τη μέση και πάνω» από το ματς στο Βελοντρόμ.
Εκείνο το ματς ξεκίνησε μια φιλία που κρατάει χρόνια, μια σχέση που αναζωπυρώθηκε από μια μεμονωμένη αλληλογραφία και εξελίχθηκε σε κύμα που παρέσυρε το οπαδικό φρόνημα. Κοινές εκδρομές, η παρουσία των Ultras και των Fanatics στο San Siro για το παιχνίδι της ΑΕΚ με την Inter το 2001, η ανταπόδοση της oRiginal στο Μονακό επί Άκη Ζήκου και στον αγώνα των ομίλων του Champions League με την Παρτίζαν.
Σε εκείνο το παιχνίδι «έσπασε» και ο δεσμός από το ταξίδι του ‘99 με τους Grobari και ακολούθησε η διάρρηξη των σχέσεων και η φιλία με τους οπαδούς του ΠΑΟΚ, εκεί όμως έγινε και πιο έντονο το δέσιμο των οπαδών της ΑΕΚ με τους οπαδούς της ΟΜ. Οι Μαρσεγέζοι εξακολουθούν να τιμούν τον μακαρίτη πια αρχηγό της εξέδρας τους τραγουδώντας γυμνοί από τη μέση και πάνω, συνήθεια που απέκτησαν από την αναμέτρηση με την ΑΕΚ.
Το 2004 οι Commandos Ultra ’84 όπως είναι η πλήρης ονομασία του σημαντικότερου συνδέσμου οπαδών της ΟΜ, εξέδωσαν ένα λεύκωμα με αφορμή την εικοσαετία από την ίδρυση τους. Στις πίσω σελίδες είχαν αποκόμματα εισιτηρίων από εκδρομές τους σε όλη την Ευρώπη και χαρακτηριστικές λεζάντες. Πρώτο στη σειρά το απόκομμα από το ματς της Φιλαδέλφειας, με το σήμα της ΑΕΚ να δεσπόζει και από κάτω μια λεζάντα: «η πιο δύσκολη έδρα αυτών των 20 ετών». Σήμερα συμπληρώνονται 30 χρόνια από εκείνο το ματς. Ίσως γι’ αυτό τελικά το παιχνίδι με τη Μαρσέιγ να είναι κάτι περισσότερο από ένα ματς.
