Τον Αύγουστο του 2011, ο 29χρονος Μαρκ Ντάγκαν πέφτει νεκρός από πυρά αστυνομικών. Το Λονδίνο αρχικά και αργότερα όλη η Αγγλία ζει ό,τι θα μπορούσε να παρομοιαστεί με τις ημέρες που ακολούθησαν το θάνατο του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου στην Αθήνα. Απόλυτο χάος στους δρόμους, πυρκαγιές σε καταστήματα και σπίτια, πλιάτσικο σε μεγάλα εμπορικά κέντρα, συνεχείς μάχες διαδηλωτών με αστυνομία και μια κατάσταση που χαρακτηρίστηκε ως τα μεγαλύτερα επεισόδια που έγιναν στο Λονδίνο από τη δεκαετία του 1980.
Σε μια πρόχειρη αποτίμηση της κατάσταση, όπως επιχειρήθηκε μετά την εκτόνωση της κρίσης, προέκυψαν οι εξής αριθμοί: Έγιναν περισσότερες από 3.000 συλλήψεις, πάνω από χίλιοι άνθρωποι κατηγορήθηκαν για εγκληματικές ενέργειες, πάνω από 3.000 εγκλήματα καταγράφηκαν στο Λονδίνο, πέντε άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και δεκάδες τραυματίστηκαν. Οι ζημιές ξεπέρασαν τα 200 εκ. λίρες και, φυσικά, όλα τα σώματα ασφαλείας ήταν σε επιφυλακή.
Εκείνο το διάστημα, ήταν προγραμματισμένο να διεξαχθεί στο Λονδίνο το φιλικό ματς Αγγλίας-Ολλανδίας. Αναβλήθηκε! Επίσης, ήταν προγραμματισμένα να διεξαχθούν τα ματς Τσάρλτον-Ρέντινγκ, Γουέστ Χαμ-Άλντερσοτ και Κρίσταλ Πάλας-Κρόουλι, όλα για το Λιγκ Καπ. Και όλα αναβλήθηκαν. Κι έτσι φτάνουμε στο προκείμενο. Ένα άρθρο που δημοσιεύεται στη «Guardian» στις 9 Αυγούστου του 2011 περιγράφει με διήγηση αστυνομικού διευθυντή την προετοιμασία των όλων των σχετιζόμενων πλευρών για κάθε επικείμενο ποδοσφαιρικό ματς. Οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες. Φταίει η αστυνομία; Φταίνε οι ομάδες; Φταίνε οι παράγοντες; Ποιοι φταίνε, τελικά;
1. Επιτροπή αγώνα!
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ: «Κάθε ματς χρειάζεται ένα πιστοποιητικό ασφαλείας, το οποίο βγαίνει από την Επιτροπή Ασφαλείας και υπογράφεται από τον πρόεδρο της. Η επιτροπή ασφαλείας αποτελείται από μέλη των εκάστοτε ποδοσφαιρικών σωματείων, της τοπικής αστυνομίας, της πυροσβεστικής, της υπηρεσίας ασθενοφόρων και του συμβουλίου. Αν οποιαδήποτε πλευρά δεν μπορεί να εγγυηθεί τις υπηρεσίες της και την ασφάλεια του αγώνα, τότε εξαρτάται από τον πρόεδρο της Επιτροπής Ασφαλείας να αποφασίσει αν θα διεξαχθεί το ματς».
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ας το συγκρίνουμε, λοιπόν, με το τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Κατά κανόνα, γίνεται σύσκεψη της αστυνομίας με τους εκπροσώπους των δύο ομάδων, διαφωνούν στα πάντα ή συμφωνούν στα πάντα για να ανακαλύψουν μετά τον αγώνα ότι τελικά είχαν διαφωνήσει. Η πυροσβεστική ή εκπρόσωποι των ασθενοφόρων καλούνται στις συσκέψεις, όμως αν δεν είναι ντέρμπι σπανίως παραβρίσκεται εκπρόσωπός τους.
Στον τελικό του κυπέλλου υπήρξε επιτροπή που ασχολήθηκε με τον αγώνα. Υπήρξαν πολλές διαφορετικές απόψεις, με την αστυνομία να είναι εξ αρχής αντίθετη με την τέλεση του ματς στο Πανθεσσαλικό Στάδιο. Οι δύο ομάδες, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, πίεσαν για να μην γίνει ο αγώνας όταν 48 ώρες πριν πήγαινε προς αναβολή, ο Υφυπουργός συναίνεσε και εντέλει η οριστική απόφαση λήφθηκε από έναν αιρετό δήμαρχο και μια γυναικολόγο!
2. Αξιολόγηση παιχνιδιών!
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ: «Αξιολογούμε όλα τα ποδοσφαιρικά ματς βάσει κατηγοριών. Υπάρχουν ματς που δεν χρειάζονται καθόλου αστυνομία, όπως εκείνα των χαμηλών κατηγοριών όπου πηγαίνουν εκατοντάδες ή μερικές χιλιάδες οπαδοί. Σε εκείνα, χρειάζεται μόνο η ιδιωτική ασφάλεια των ομάδων. Μετά υπάρχουν τα ματς κατηγορίας Α, που είναι χαμηλού ρίσκου και με ελάχιστη αστυνομία, ίσως καθόλου μέσα στο γήπεδο. Η κατηγορία Β είναι μέτριου ρίσκου, η Γ υψηλού ρίσκου και η Γ+ για πολύ μεγάλα ματς. Προφανώς μιλάμε για παιχνίδια όπως Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ-Μάντσεστερ Σίτι ή Τότεναμ-Άρσεναλ.
Στο Λονδίνο έχουμε ένα σύστημα βαθμών, έναν πίνακα στον οποίο τα δεδομένα που μπαίνουν είναι ο κόσμος που παραβρεθεί στο ματς, η αντιπαλότητα και η ιστορία των δύο ομάδων και οι πληροφορίες που έχουμε για το τι μπορεί να συμβεί. Έτσι, βγαίνει σχεδόν αμέσως η κατηγορία του ματς που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Επίσης, η κατηγορία μπορεί να αλλάξει ανάλογα με την εποχή του χρόνου που γίνεται το ματς, όπως και η ώρα της σέντρας. Όσο πέφτει η κατηγορία αξιολόγησης, τόσο μειώνεται ο αριθμός που αντρών που χρειάζονται και κατ’ επέκταση το κόστος».
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Πώς να ενσωματώσεις τόσες πληροφορίες στην ελληνική πραγματικότητα; Καταρχάς, μοιάζει να μην υπάρχει ματς που να μην χρειάζεται αστυνομία. Πουθενά! Ακόμα και σε ερασιτεχνικά πρωταθλήματα γυναικών υπάρχουν ένστολοι. Αν, δε, συμμετέχει ομάδα με βαρύ όνομα, τότε βρίσκουμε και ειδήσεις σαν τη σημερινή, όπου γίνεται λόγος για αυξημένα μέτρα σε αγώνα πόλο γυναικών. Δεν μιλάμε καν για ερασιτεχνικά πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, όπου από το πουθενά βρίσκονται να παίζουν ξύλο ή να κυνηγάνε διαιτητές.
Κατά δεύτερον, ο πίνακας που περιγράφει ο αστυνομικός διευθυντής μοιάζει – για μας – βγαλμένος από αμερικάνικη σειρά. Η αστυνομία στην πρώτη σύσκεψη που κάνει περίπου δέκα μέρες πριν τον αγώνα ψάχνει την επικινδυνότητα του αγώνα και προτείνει τα ανάλογα μέτρα ασφαλείας. Με τι κριτήρια και τι πληροφορίες όμως (σ.σ. η αντίστοιχη λέξη-κλειδί στα αγγλικά είναι intelligence και όχι information και αφορά έρευνα που έχει γίνει για το ματς);
Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την περίφημη, πλέον, γέφυρα στο Πανθεσσαλικό, οι πληροφορίες θα έπρεπε να οδηγήσουν μια διμοιρία ανάμεσα στους οπαδούς των δύο ομάδων. Ο λόγος; Μα, προφανώς, ότι στους δύο τελευταίους τελικούς που συναντήθηκαν (σ.σ. Λαμία και Πυλαία για το χάντμπολ) έγιναν σοβαρότατα επεισόδια. Τι παραπάνω χρειάζεσαι για να διαπιστώσεις ότι υπάρχει έχθρα; Επιπλέον, οι φήμες για παρείσφρηση… εισαγόμενων χούλιγκαν διέρρεε μέρες πριν το ματς και δυστυχώς δεν είναι μια καινούργια πραγματικότητα για την Ελλάδα. Το θέμα είναι πόσο μπορεί η αστυνομία να διαχειριστεί τις πληροφορίες που φτάνουν ή αν ερευνά όσο πρέπει το κάθε ματς. Εν ολίγοις, υπάρχει πρόληψη ή αρκούμαστε στην καταστολή;
3. Αριθμός αστυνόμευσης που χρειάζεται!
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ: Η απάντηση στο ερώτημα είναι σαφής. Καταστολή! Τον λόγο θα τον καταλάβετε άμεσα: «Ποτέ δεν μπορείς να προσδιορίσεις εκ των προτέρων τον αριθμό. Πάντα εξαρτάται από το σύλλογο για τον οποίο μιλάμε. Ένα ματς επικινδυνότητας Β ανάμεσα σε δυο ομάδες του Μάντσεστερ ή ανάμεσα σε δυο ομάδες του Λονδίνου, μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικά. Στην κατηγορία επικινδυνότητας Α μπορεί να μην χρειάζονται πάνω από δώδεκα αστυνομικοί. Στην κατηγορία Β μέχρι πενήντα και στην κατηγορία Γ ίσως διακόσιοι με 300!»
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Διακόσιοι με τριακόσιοι. Διακόσιοι με τριακόσιοι. Διακόσιοι με τριακόσιοι!!! Στα ματς υψηλής επικινδυνότητας, δηλαδή ένα απλό ντέρμπι στην Ελλάδα. Θέλετε να συγκρίνουμε αριθμούς; Με μια γρήγορη αναζήτηση βρήκαμε τα εξής: 300 διμοιρίες των ΜΑΤ στο Πανθεσσαλικό, 3.000 αστυνομικοί και 600 υπάλληλοι ιδιωτικής ασφάλειας για το ντέρμπι του 2015 ανάμεσα σε ΑΕΚ και Ολυμπιακό. Χωρίς οπαδούς φιλοξενούμενης ομάδας, κάτι που φυσικά στην Αγγλία δεν υφίσταται. Εκεί, είναι δεδομένη η παρουσία οπαδών αμφοτέρων των αντιπάλων. Συνεχίζουμε με τα νούμερα: 2.000 αστυνομικοί για το ντέρμπι αιωνίων στη Λεωφόρο το 2013. 2.000 αστυνομικοί και 700 σεκιούριτι στον τελικό του κυπέλλου Ελλάδας το 2009 και πάει λέγοντας…
4. Επέμβαση της αστυνομίας!
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ: «Όταν έρχεται η ώρα για το παιχνίδι, όλα εξαρτώνται από τον σύλλογο και τον υπεύθυνο ασφαλείας που έχουν ορίσει. Ο αστυνομικός διευθυντής είναι υπεύθυνος για τις δικές του δυνάμεις και οι δυο τους κάθονται δίπλα-δίπλα στην αίθουσα ελέγχου και δουλεύουν μαζί για να διασφαλίσουν την ομαλότητα του αγώνα. Για όσα συμβαίνουν μέσα στο γήπεδο, υπεύθυνος είναι ο εκπρόσωπος ασφαλείας της ομάδας. Εκείνος μόνο μπορεί να γυρίσει στον αστυνομικό διευθυντή και να του πει «στείλε κόσμο στο τάδε περιστατικό, γιατί δεν μπορεί να το χειριστεί ο δικός μου άνθρωπος»».
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Αλήθεια τώρα, τι να συγκρίνεις; Η αίθουσα ελέγχου παραπέμπει σε αληθινές κάμερες ασφαλείας που καταγράφουν όσα γίνονται σε πραγματικό χρόνο και μπορεί να οδηγήσουν σε άμεση επέμβαση. Στην Ελλάδα δυσκολευόμαστε να βρούμε ακόμα και υλικό που θα έπρεπε να έχουν καταγράψει οι κάμερες ασφαλείας, όπου αυτές υπάρχουν και αν δουλεύουν. Στο Πανθεσσαλικό Στάδιο δεν υπήρχαν καν, τοποθετήθηκαν εκ των υστέρων, ενώ η αστυνομία έχει εναντιωθεί στην επιλογή της εταιρίας security που υπήρχε για το ματς. Πώς να μιλάμε για συνεργασία;
Επιπλέον, πολλάκις τα επεισόδια εντείνονται με την παρέμβαση των ΜΑΤ σε καταστάσεις που μπορούν να εκτονωθούν πολύ πιο εύκολα. Και ήταν χαρακτηριστική και στο Πανθεσσαλικό αυτή η εικόνα, με περιττή βία για μεμονωμένα ξεσπάσματα οπαδών των δύο ομάδων.
5. Εκπαίδευση των σεκιούριτι!
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ: «Κάθε σύλλογος έχει πρωτόκολλο για κάθε απρόοπτο που μπορεί να συμβεί. Γίνεται εκπαίδευση με σχετικές ασκήσεις ετοιμότητας. Αν υπάρχει, για παράδειγμα, ένα ύποπτο πακέτο ή μια απειλή βόμβας δεν εκκενώνεται αμέσως το γήπεδο. Κάθε υπάλληλος της εταιρίας σεκιούριτι και κάθε αστυνομικός γνωρίζει κατευθείαν τι ρόλο έχει στον συναγερμό. Όλα τα μυστικά στοιχεία που συλλέγονται πριν από ένα ματς συνθέτουν την επικινδυνότητά του και αποφασίζεται πόσοι αστυνομικοί και πόσοι σεκιούριτι θα αναλογούν σε κάθε οπαδό. Μια νορμάλ αναλογία είναι ένας σεκιούριτι ανά 250 οπαδούς. Επιπλέον, οι περισσότεροι αστυνομικοί δε θα βρίσκονται στο χώρο. Θα είναι κάπου κοντά, σε κάποιο υπόγειο σταθμό, έτοιμοι να επέμβουν αν χρειαστεί».
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Όταν μιλάμε για ασφάλεια γηπέδων ή security όπως προσδιορίζεται, μιλάμε για εκπαιδευμένους υπαλλήλους. Δεν μιλάμε για πρώην/νυν οργανωμένους οπαδούς που χρειάζονται μια δουλειά, βάζουν ένα φωσφοριζέ μπλουζάκι και αυτοαποκαλούνται σεκιούριτι. Ούτε για φουσκωτούς με διαπίστευση που γράφει ασφάλεια γηπέδου. Δεν μιλάμε καν για οποιαδήποτε εταιρία φύλαξης, αλλά για ανθρώπους που θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι να κάνουν μια συγκεκριμένη δουλειά, θα είναι εκπαιδευμένοι για συγκεκριμένα τακτικά ή έκτακτα περιστατικά και θα μπορούν να ελέγξουν καταστάσεις μαζί με την αστυνομία.
Να αναφερθούμε στην εταιρία security του Βόλου; Κανένας έλεγχος στην είσοδο των οπαδών, καμία ανάμειξη στη διάρκεια των κρίσεων και μοναδική εμφάνισή τους ήταν μετά τη λήξη του αγώνα και πριν το τελετουργικό της απονομής. Όπου και πάλι – παρότι στις πανηγυρικές στιγμές είναι όλα πιο χαλαρά – δεν υπήρξε η παραμικρή φύλαξη και όποιος ήθελε πήγαινε όπου ήθελε.
6. Αναβολή αγώνα!
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ: «Σε κάθε παιχνίδι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς συσκέπτονται και υπάρχει σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους εκπροσώπους που δουλεύουν χρόνια μαζί. Αν κάποιος δεν συναινεί για την τέλεση του αγώνα, όλοι οι εκπρόσωποι πιέζονται και η αλυσίδα μπορεί να σπάσει. Αν, για παράδειγμα δεν μπορούν τα νοσοκομεία του Λονδίνου να παράσχουν ασθενοφόρα για το ματς, ακόμα κι αν η αστυνομία δεχτεί να γίνει το παιχνίδι, δεν θα γίνει. Πρέπει όλες οι πλευρές να είναι σύμφωνες».
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Τελειώνουμε προφανώς όπως αρχίσαμε. Τι έγινε πριν τον τελικό του κυπέλλου όλοι θυμόμαστε. Και ποιοι ήταν αντίθετοι, ποιοι διαβεβαίωναν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, ποιοι πίεζαν για να διευθετηθούν όλα τα προβλήματα, ποιοι γελούσαν με την αστυνομία, ποιοι έβγαζαν ανακοινώσεις κατά των αρχών, ποιοι καλούσαν σε καφέ και… κέικ! Κι επίσης όλοι θυμόμαστε τι έγινε στο γήπεδο…