Είναι κάτι που ακούγεται πίσω, στο βάθος. Μοιάζει τόσο παράδοξο που στην αρχή ο νους μας αρνείται να το δεχτεί- πώς μπορείς να πιστέψεις, αλήθεια, σ’ έναν «έμβιο» παραλογισμό; Τα πάντα δείχνουν να καλύπτονται από τα ανθρωπίνως απάνθρωπα ουρλιαχτά, τους πυροβολισμούς, τη μυρωδιά του θανάτου που πλανάται στο χώρο και είναι τόσο συμπαγής που μπορείς, σχεδόν, να την αγγίξεις.
Όλ’ αυτά, βέβαια, πάντα υπό το άγρυπνο μάτι ενός δεξιόστροφου αγκυλωτού σταυρού σε κόκκινο φόντο, μια εικόνα που φέρνει αυτομάτως στο νου το φρέσκο αίμα. Η σβάστικα να κρέμεται σα Δαμόκλειος Σπάθη πάνω από το κεφάλι απειράριθμων ανρθώπων, περιμένοντας να επιτελέσει τον εξοργιστικό της ρόλο.
Όμως, σσσς- ακούστε: ναι, πράγματι¸ είναι ο ήχος μια μπάλας που αναπηδά μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κάποιος την κλοτσάει, κάποιος άλλος αναφωνεί ενθουσιωδώς και, κάπως έτσι, ο χρόνος για λίγο παγώνει, ένα θνησιμαίο παράθυρο προς ένα καλύτερο μέλλον ανοίγει σε τέτοιο βαθμό που οι θηριωδίες των Ναζί θυμίζουν ερεβώδη εφιάλτη που απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο.
Μπορεί να φαντάζει εντελώς παράλογο, όμως είναι πέρα για πέρα αλήθεια: το ποδόσφαιρο, το λαοφιλέστερο άθλημα που στα χέρια των Ναζί εξελίχθηκε σ’ ένα καινοφανές προπαγανδιστικό όπλο, δεν σταμάτησε να παίζεται ακόμα και την εποχή του φονικότερου πολέμου στα χρονικά (περισσότεροι από 60 εκατομμύρια νεκροί).
Στο «Ποδόσφαιρο των μελλοθάνατων», το εκπληκτικό βιβλίο του Κέβιν Σίμπσον που κυκλοφόρησε προσφάτως από την MVPublications, περιγράφεται με τον πιο γλαφυρό τρόπο το πώς- κόντρα σε όλα τα προγνωστικά- το άθλημα επιβίωσε μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του ναζιστικού Ράιχ, την Ολυμπιάδα της ντροπής του 1936, το Μουντιάλ που «ανήκε» στον Μουσολίνι, τα γκέτο της Τσεχοσλοβακίας και τα φαράγγια στην Ουκρανία που ποτίζονταν αδιαλείπτως με το «αέναο» αίμα αθώων ψυχών.
Γυρίζοντας κανείς τις σελίδες του βιβλίου με πυρετώδη ρυθμό (είναι σχεδόν αδύνατο να το αφήσεις, όσο βυθίζεσαι ολοένα και περισσότερο στον παραλογισμό που «απορρέει» από το διεστραμμένο μυαλό του Χίτλερ) διαπιστώνεις πως ο γνωστός ακαδημαϊκός Κέβιν Σίμπσον έχει κάνει την πιο ενδελεχή, κατά πάσα πιθανότητα, έρευνα για το ποδόσφαιρο τα χρόνια του Β΄ Π.Π.
Στα θετικά της συγκεκριμένης έκδοσης προσμετράται και η επιλογή του Νίκου Παπαδογιάννη στο ρόλο του μεταφραστή- ενός δημοσιογράφου γνωστού για τη λογοτεχνικότητα των κειμένων του και ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένου με το συγκεκριμένο θέμα-, ο οποίος δικαιώνει με τον καλύτερο τρόπο τη ρήση του σπουδαίου αντιστασιακού πεζογράφου και ποιητή Άρη Αλεξάνδρου, που έλεγε ότι «Τα έργα δεν μεταφράζονται, ξαναγράφονται».
Στο αμιγώς «τεχνικό» κομμάτι, το σκληρό εξώφυλλο (με την εκπληκτική εικόνα που το κοσμεί να έχει επιλεγεί από τον Κωνσταντίνο Καμπέρη), η ποιότητα των φύλλων και οι 13 σελίδες με σημειώσεις για όσους θέλουν να ερευνήσουν περαιτέρω το θέμα, κάνουν την τιμή του βιβλίου να μοιάζει με… κλοπή κατ’ επίγνωση του εκδότη και προσθέτουν αβίαστα ακόμα ένα + στο «Ποδόσφαιρο των Μελλοθάνατων».
Το κεφάλαιο για το «Ματς του Θανάτου» παρουσιάζει με περίσσια μαεστρία την καλπάζουσα τρέλα της ακροδεξιάς αναμεμειγμένη με το άυλο σάουντρακ των ήχων μιας αυτοσχέδιας μπάλας, ενώ το ανατριχιαστικό «Η Λίγκα Τερεζίν: ποδόσφαιρο μέσα στο γκέτο» αναφέρεται στην περίοδο που γυρίστηκε το προπαγανδιστικό φιλμ των Ναζί (Αύγουστος- Σεπτέμβρης 1944) και μέσω του οποίου προσπάθησαν να σβήσουν δια παντός, σα να επρόκειτο για κακογραμμένη πρόταση απρόσεχτου μαθητή, τη «φημολογία» για την εξόντωση των Εβραίων.
Φαντάζει, το ξέρουμε, εντελώς παράλογο, όμως είναι πέρα για πέρα αλήθεια: μια ξεχωριστή ντρίμπλα, ένα γκολ, ένα καλοχτυπημένο φάουλ, μια ασίστ ήταν το μοναδικό όχημα των παικτών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης προκειμένου να εξασφαλίσουν την επόμενη ανάσα τους, το επόμενο λεπτό, το επόμενο πρωινό, το να στέκονται στα πληγιασμένα τους πόδια για τον επόμενο αγώνα, το να βγάλουν, έστω και για λίγο ακόμα, επιδέξια την γλώσσα τους στον ίδιο το θάνατο.
Το “Soccer under the swastika”- όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου που εξέδωσε στην Ελλάδα η ΜVPublications- αποτελεί ένα αληθινό συγγραφικό διαμάντι βουτηγμένο στην παράλογη φρίκη του πολέμου, το οποίο στο τέλος καταφέρνει, μ’ έναν ιδιάζοντα τρόπο, να ρίξει λίγο τηλαυγές, καλοδεχούμενο φως στην ψυχή του αναγνώστη.
Είναι γνωστό πως, όπως υπέροχα το έθεσε ο Αμερικανός ιστορικός Χάουαρντ Ζιν, «Δεν υπάρχει σημαία αρκετά μεγάλη για να καλύψει την ντροπή του να σκοτώνεις αθώους ανθρώπους»- κι αυτό γίνεται απολύτως κατανοητό στο έργο του Σίμπσον, εκεί όπου κάθε «κομψοεπής» του γραμμή είναι μια ισχυρή υπενθύμιση για τα όσα μπορεί να πράξει ο (διαταραγμένος) άνθρωπος.
Λένε πως ορισμένα βιβλία, ορισμένα πραγματικά καλά βιβλία, μπορούν να σου αλλάξουν την ζωή. Να χαραχτούν για πάντα στην ψυχή σου σαν ένα ανεξίτηλο νοητό σημάδι που δεν μπορείς να «ξεφορτωθείς».
Όταν έχεις διαβάσει «Το ποδόσφαιρο των μελλοθάνατων», είναι σχεδόν αδύνατο ν’ αντικρούσεις την ανωτέρω τοποθέτηση.
Που να πάρει, ορισμένα βιβλία μπορούν πράγματι να χαραχτούν στην ψυχή σου.
Σαν τον ήχο ενός εκκωφαντικού πυροβολισμού στο σκοτάδι.
Σαν τη θέα του φρέσκου αίματος που στάζει από μια, έμπλεη μίσους, σβάστικα.
Σαν το θόρυβο που κάνει η μπάλα ποδοσφαίρου σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Ποτέ ξανά το «γκολ» δε χόρεψε στο φεγγαρόφως πιο πένθιμο ταγκό με την ίδια τη ζωή.
