Τα μέσα της δεκαετίας του 90 είναι ίσως η περίοδος που το ελληνικό μπάσκετ φτάνει στο peak της δημοτικότητας στην κορυφογραμμή του “90s madness” με απίστευτα χρήματα να δαπανώνται και το δίπολο Παναθηναϊκού-Ολυμπιακού να εδραιώνεται στις συνειδήσεις των φίλων του αθλήματος. Η χώρα ζει και αναπνέει για μπάσκετ, το ιστορικό «Τρίποντο» ξεπουλάει τις Τρίτες που βγαίνει στα περίπτερα και η Εθνική ομάδα έχει επιστρέψει περήφανη από το Τορόντο, όπου στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα έχει κατακτήσει την τέταρτη θέση.
Οι γειτονιές έχουν γεμίσει μπασκέτες εδώ και χρόνια, το πρωτάθλημα είναι από τα πιο σκληρά στην Ευρώπη, ομάδες σαν το Περιστέρι φέρνουν στην Ελλάδα παίκτες όπως ο Όντι Νόρρις που λίγο καιρό πριν φάνταζε γίγαντας και απλησίαστος όταν αντιμετώπιζε με τη φανέλα της Μπαρσελόνα το μεγάλο Άρη.
Το μπάσκετ έχει κατηφορίσει από τη Θεσσαλονίκη στην πρωτεύουσα, όπου τα χρήματα και το κοινό είναι (πάρα) πολύ περισσότερα και παρά τις ελλιπέστατες υποδομές (το κλειστό του ΟΑΚΑ θα εγκαινιαστεί το καλοκαίρι του 1995 και η Αττική διαθέτει μόνο το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας) το μπάσκετ σχεδόν μονοπωλεί το ενδιαφέρον.
Σημαντικός παράγοντας στον ξαφνικό mediaκό μπασκετικό οργασμό, η κόντρα Παναθηναϊκού-Ολυμπιακού, οι μεγάλες μάχες Γιαννακόπουλου-Κόκκαλη για το κυνήγι της εγχώριας και της πανευρωπαϊκής κυριαρχίας, με απόλυτο στόχο το «μεγάλο Κύπελλο» που η Ελλάδα ακόμη δεν έχει κατακτήσει.
Το πλησίασε αρκετές φορές, τρις με τον «αυτοκράτορα» Άρη στα τέλη της δεκαετίας του ’80, μια με τον μεγάλο ΠΑΟΚ το ’93 και το άγγιξε πιο πολύ από ποτέ στο Τελ Αβίβ, όταν το σουτ τριών πόντων του Κόρνι Τόμπσον στέρησε από τον αγχωμένο Ολυμπιακό του Γιάννη Ιωαννίδη το στέμμα του Πρωταθλητή Ευρώπης. Το Τελ Αβίβ και το final 4 που διεξήχθη στο «γήπεδο του λαού» (αυτό σημαίνει Yad Eliyahu) ήταν η πρώτη φορά που το ελληνικό μπάσκετ εκπροσωπείται με δύο ομάδες στα τελικά της διοργάνωσης και η πρώτη φορά που λογίζεται ως φαβορί για την κατάκτηση της κορυφής της Ευρώπης.
Σε έναν άτυπο εμφύλιο που χρήζει ξεχωριστής ανάλυσης, ο Ολυμπιακός κατορθώνει να υπερκεράσει το εμπόδιο του Παναθηναϊκού και πρωτάρης γαρ σκοντάφτει στο άγχος, τα εσωτερικά προβλήματα και στη μαγική μπαγκέτα του άγουρου ακόμη Ζέλιμιρ Ομπράντοβιτς, του ανθρώπου που επί της ουσίας μετά από εκείνο το final 4 παγιώθηκε ως ένας από τους κορυφαίους προπονητές στην Ευρώπη. Από τον ημιτελικό των αιωνίων στο Τελ Αβίβ, κύλησε αρκετό νερό στο αυλάκι, αμφότερες οι διοικήσεις αποφάσισαν εκκαθαρίσεις και ανακατανομές στα ρόστερ τους.
Ο εκ των μοιραίων του τελικού Ζάρκο Πάσπαλι (Πάσπαλιε ακόμη τότε...) μετά από τρία χρόνια δόξας και καθολικής αναγνώρισής του ως αναμορφωτής και αδιαμφισβήτητος ηγέτης του Ολυμπιακού, αποφασίζει να κάνει το μεγάλο βήμα και να μετακομίσει στον «εχθρό». Υπογράφει στον Παναθηναϊκό και προκαλεί ντόμινο εξελίξεων και ανακατατάξεων.
Παρόλα αυτά, το ξεκίνημα της σεζόν 1994/95 βρίσκει τον Παναθηναϊκό να ξεκινά θεωρητικά από το τρίτο σκαλί, αφού την προηγούμενη χρονιά έχει βρει πάνω στον τοίχο που ήταν ο κορυφαίος ΠΑΟΚ όλων των εποχών. Μια ομάδα που άξιζε όλους τους τίτλους, αλλά «περιορίστηκε» μόνο στην κατάκτηση του Κυπέλλου Κόρατς με εκείνο το τέλειο ματς στην Τεργέστη εναντίον της Στεφανέλ του Ντέγιαν Μποντιρόγκα.
Ο ΠΑΟΚ ωστόσο δεν μπορούσε να παρακολουθήσει πλέον οικονομικά τους φρενήρεις ρυθμούς του αθηναϊκού διπόλου και επί της ουσίας ο Παναθηναϊκός ξεκίνησε ως ισότιμο φαβορί. Στον πάγκο του, όχι πλέον ο ακατανόητος Παβλίτσεβιτς, αλλά ο «ευρωκόουτς» Κώστας Πολίτης που προσλαμβάνεται κατόπιν εισήγησης του Νίκου Γκάλη, όταν ο Παύλος αποφασίζει να «τελειώσει» τον Παβλίτσεβιτς μετά την εντός έδρας ήττα από την Εφές Πίλσεν την προηγούμενη σεζόν.
Ο Πολίτης για πρώτη φορά στην καριέρα του έχει ένα τέτοιο ρόστερ στη διάθεσή του, αφού ο Παύλος είναι αποφασισμένος να τινάξει τη μπάνκα στον αέρα. Πρώτα απ’ όλα, έχει κάνει το όνειρό του πραγματικότητα και μετά από πολλά χρόνια κατορθώνει να διαθέτει το ιστορικό δίδυμο της Εθνικής στον Παναθηναϊκό. Μετά το Νίκο Γκάλη και ο Παναγιώτης Γιαννάκης ντύνεται στα πράσινα και το τριφύλι πλέον έχει μια αξιοζήλευτη περιφερειακή γραμμή: εκτός των διόσκουρων της Εθνικής, οι «ελληνοποιημένοι» πρώην σοβιετικοί Τίιτ Σοκ και Άιβαρ Κούουσμα, ο επίσης διεθνής Κώστας Παταβούκας, ο νεαρός και πολλά υποσχόμενος Φραγκίσκος Αλβέρτης και οι συμπληρωματικοί Χρυσανθόπουλος και Γεωργικόπουλος που διατηρούνται στο ρόστερ κυρίως διότι Σοκ και Κούουσμα δεν έχουν δικαίωμα συμμετοχής στην Ευρώπη.
Στο «τρία» στο «τέσσερα» και στο «πέντε» ο Παναθηναϊκός επίσης προκαλεί τρόμο: Πάσπαλι, Βράνκοβιτς, Πετσάρσκι, Οικονόμου, Μυριούνης (με συμπληρωματικό τον Παπαγιάννη) είναι πέντε λύσεις που θα ζήλευε κάθε ομάδα επιπέδου Ευρωλίγκας, χωρίς να υπολογίζει κανείς το σαφές κίνητρο του Πάσπαλι να «πάρει τη ρεβάνς» από τον Ολυμπιακό και τον Ιωαννίδη που εμμέσως πλην σαφώς του χρέωσαν την αποτυχία του Τελ Αβίβ με εκείνες τις χαμένες βολές που έκτοτε στοίχειωναν το Ζάρκο. Ο Πολίτης, εν αντιθέσει με το θιασώτη του physical game Ιωαννίδη, στηρίζεται στην περιφέρεια, στη δοκιμασμένη συνταγή που αποφέρει τίτλους και θέαμα, αλλά έχει αρκετά κενά κυρίως στην άμυνα. Η δουλειά του δεν είναι εύκολη και θα γίνει αντιληπτό πολύ γρήγορα μέσα στη σεζόν. Και τι σεζόν...
Το πράγμα σοβαρεύει από πολύ νωρίς, αφού η κληρωτίδα της ΕΟΚ έχει κέφια και βγάζει το απόλυτο ντέρμπι νωρίς νωρίς στον πρώτο γύρο του Κυπέλλου: Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός, με τους ερυθρόλευκους να είναι τιμωρημένοι από την προηγούμενη σεζόν λόγω των επεισοδίων στον πέμπτο τελικό με τον ΠΑΟΚ στο ΣΕΦ, ενός παιχνιδιού που ολοκληρώθηκε χάρις στην καλή θέληση των αθλητών του δικεφάλου που ξαναβγήκαν στον αγωνιστικό χώρο φορώντας τα παπούτσια τους χωρίς κάλτσες και έμεινε στην ιστορία για την ατάκα του Γιάννη Ιωαννίδη που «σκασμένος» αναφώνησε στο μικρόφωνο της γραμματείας «Σταματήστε βρε ηλίθιοι!» για να αποδοκιμαστεί έντονα από τους οπαδούς του Ολυμπιακού, οι οποίοι μετά από δευτερόλεπτα, όταν κατάλαβαν ότι την «ανακοίνωση» την εκφώνησε ο ξανθός, τον αποθέωσαν και συνέχισαν το γλέντι τους!
Λόγω λοιπόν εκείνης της τιμωρίας στον αλησμόνητο πέμπτο τελικό του 1994, το πρώτο μεγάλο παιχνίδι της σεζόν θα διεξάγετο ίσως στη μεγαλύτερη στρούγκα στην ιστορία του ελληνικού μπάσκετ: στο κλειστό των Πατησίων, ματς που έχει αναλυθεί διεξοδικά σε παλιότερο αφιέρωμα του sdna. Ο Παναθηναϊκός κερδίζει 42-40, ξορκίζει την κακοδαιμονία και από νωρίς ανακηρύσσεται σε γκραν φαβορί.
Τη συνέχεια δεν μπορεί να τη βάλει ο νους ούτε του πιο ευφάνταστου σεναριογράφου. Ο θριαμβευτής Παναθηναϊκός αντί να εξαργυρώσει την επιτυχία του αποκλεισμού του Ολυμπιακού, αυτο-πυρπολείται και τρεις εβδομάδες αργότερα διέρχεται μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις της προ-Ομπράντοβιτς εποχής.
Πρόκειται για την αποφράδα 18 Οκωβρίου 1994, στο κλειστό του Μετς, όταν ο Κώστας Πολίτης, ο «ευρωκόουτς», ο άνθρωπος που οδήγησε την Εθνική στην κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ του 1987, «τελειώνει» το Νίκο Γκάλη από το άθλημα που ο ίδιος γιγάντωσε. Έχουν γραφτεί άπειρες αράδες για εκείνη την απρέπεια, κυκλοφορούν ακόμη περισσότερες φήμες για «σχέδια», «φαγώματα», «κλίκες», αμέτρητα urban legends και ατέλειωτο παρασκήνιο. Θα εμμείνουμε στα γεγονότα και στις δηλώσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών.
Το παιχνίδι Αμπελόκηποι-Παναθηναϊκός είναι περίπου Δαυϊδ εναντίον Γολιάθ, ο Πολίτης δεν έχει χρησιμοποιήσει καθόλου το Γκάλη στο πρώτο ημίχρονο, ενώ συνήθως ο Nick ξεκινούσε πεντάδα. Ο Γκάλης είναι ανέκφραστος στον πάγκο (ο εγωισμός του Γκάλη είναι γνωστός τοις πάσι) και αφού οι ομάδες μπαίνουν στα αποδυτήρια, μετά από βαριές κουβέντες αποχωρεί με ταξί από το κλειστό του Μετς.
Το περιστατικό είναι η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για το Γκάλη, αφού έχει προηγηθεί η απρόσμενη ήττα στο Κύπελλο (στράφι η νίκη επί του Ολυμπιακού στο Σπόρτιγκ δηλαδή) από το Περιστέρι, όπου ο Πολίτης έχει πει στο Γκάλη ότι «είναι πρόβλημα για την ομάδα» στοχοποιώντας τον και αποδίδοντάς του τον αποκλεισμό. Ο Παύλος Γιαννακόπουλος είχε προσπαθήσει να σβήσει τη φωτιά, αλλά δεν τα κατάφερε και το συμβάν του Μετς ήταν το καθοριστικό για το τέλος του Γκάλη από το ελληνικό μπάσκετ.
Θα χρειαστεί να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος (και ενώ ο Παύλος Γιαννακόπουλος εξακολουθούσε να πληρώνει κανονικά το Γκάλη και να τον θεωρεί αθλητή του Παναθηναϊκού) για να τοποθετηθεί ο Γκάλης και να αναφέρει σε γραπτή του δήλωση – μεταξύ άλλων – τα ακόλουθα:
«Φεύγω από το άθλημα που αγάπησα πικραμένος. Με μόνη ικανοποίηση ότι ακόμα και σήμερα πολλοί πιστεύουν ότι μπορώ να αλλάζω τις ισορροπίες. Ευχαριστώ όλους τους ανώνυμους φιλάθλους για την αγαπη που μου έδειξαν. Ζητώ συγγνώμη αν κάποιους πίκρανα. Τη ζωή πρέπει να την παίρνουμε όπως έρχεται αν θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι.». Μετά από χρόνια τοποθετούνται και οι έτεροι πρωταγωνιστές με τον Κώστα Πολίτη ουσιαστικά να «αδειάζει» το Γκάλη σε συνέντευξή του: «Όλο τα ίδια θα λέμε; Ποιος είναι ο Γκάλης; Θα έπρεπε να ξεκινάω στην πεντάδα έναν 37χρονο; Εγώ είμαι προπονητής, όχι τροχονόμος. Εγώ θα πω ποιοι θα παίξουν. Ο Γκάλης είναι ο Γκάλης και ο Πολίτης είναι ο Πολίτης.».
Η απρόσμενη εξέλιξη της αποπομπής του Νίκου Γκάλη, αλλάζει τις ισορροπίες στο μπασκετικό Παναθηναϊκό, η περιφερειακή του δύναμη εξασθενεί και το 42-40 του Σπόρτιγκ έμελε να είναι το τελευταίο ντέρμπι του “gangster”, αφού στο αμέσως επόμενο, εκείνο της 6ης Νοεμβρίου στη Γλυφάδα, απουσίαζε από τη δωδεκάδα.
Ο Ολυμπιακός παρουσιάζεται πολύ διαφορετικός και σε καμία περίπτωση αγχωμένος στο κλειστό της Γλυφάδας και καθοδηγούμενος από έναν εκπληκτικό Eddie Johnson κάνει το μεγάλο «διπλό». Ο Eddie είναι ασταμάτητος, σκοράρει 28 πόντους με 6/8 βολές, 5/14 δίποντα και 4/7 τρίποντα και δίνει την καθοριστική για την έκβαση του πρωταθλήματος νίκη στον Ολυμπιακό. Εκτός του εκπληκτικού Αμερικανού, κάνει μεγάλη εμφάνιση ο Σάσα Βολκόφ στην άμυνα καθώς και οι Τάρλατς-Τόμιτς, δικαιώνοντας τον Ιωαννίδη για την εμμονή του στα ψηλά σχήματα.
Μοιραίος για τον Παναθηναϊκό, ο Κώστας Παταβούκας, ο οποίος με 8 δευτερόλεπτα να απομένουν και το σκορ στο 65-66, αστοχεί και στις δύο βολές που καλείται να εκτελέσει και δίνει τη δυνατότητα στον Ολυμπιακό με τη βολή του Τζόνσον να φύγει νικητής. Το βεβιασμένο σουτ τριών πόντων του Πάσπαλι με τη λήξη δε βρίσκει στόχο και αυτή τη φορά είναι ο Ολυμπιακός που πανηγυρίζει έξαλλα και ο Τόμιτς που υψώνει τις γροθιές προς το πέταλο των οπαδών του Ολυμπιακού.
Ο Ζάρκο τελειώνει το ματς με 17 πόντους και είναι ο καλύτερος του Παναθηναϊκού, συνεπικουρούμενος από έναν Φραγκίσκο Αλβέρτη που εκμεταλλευόμενος την απουσία του Γκάλη επιλέγεται στη θέση «2» και προσθέτει 14 πόντους, οι οποίοι όμως δεν είναι αρκετοί στον Παναθηναϊκό για να αποφύγει την ήττα. Η κρίση αυτή τη φορά χτυπά τον Παναθηναϊκό.
Ο Πολίτης απολύεται μετά το τέλος του αγώνα, αφού εκτός της οδυνηρής ήττας από τον αιώνιο αντίπαλο, έχει και την υπόθεση Γκάλη να τον βαραίνει και ο Παναθηναϊκός βυθίζεται στην εσωστρέφεια. Οι πράσινοι δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν την ήττα, αφού δεν διαθέτουν τα ίδια όπλα με τον Ολυμπιακό που διέφυγε της κρίσης βασιζόμενος στο νταμπλ της προηγούμενης σεζόν και κυρίως στη νίκη επί του αιωνίου στον ημιτελικό του final 4 στο Ισραήλ.
Ο Παναθηναϊκός φτάνει διαρκώς στην πηγή, αλλά δεν ξεδιψά, ήδη από το 1993 αμφισβητεί τα πρωτεία του Ολυμπιακού, αλλά πάντοτε κάτι συμβαίνει και αποτυγχάνει. Είναι καιρός για αλλαγή πλεύσης. Οι αδερφοί Γιαννακόπουλοι αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, προσλαμβάνουν τον Ευθύμη Κιουμουρτζόγλου για τον πάγκο της ομάδας (ένα ακόμη προϊόν της Ομοσπονδίας, προερχόμενος και εκείνος από τα εθνικά κλιμάκια) και μέσα στη σεζόν κατορθώνουν να αντιστρέψουν το κλίμα.
Ο Παναθηναϊκός αποδίδει σπουδαίο μπάσκετ και μοιάζει πανέτοιμος για τη μεγάλη ρεβάνς του δευτέρου γύρου στο ΣΕΦ. Δεν είναι καν η προτελευταία πράξη εκείνης της σεζόν των ομηρικών μαχών στα ντέρμπι των αιωνίων στο μπάσκετ, αφού εκτός «από το ματς του Ζάρκο» στο Φάληρο, θα ακολουθήσουν ο ημιτελικός της Σαραγόσα και οι απίστευτοι τελικοί των play offs του Πρωταθλήματος. Αυτή όμως είναι μια άλλη ιστορία...
