Το πρώτο πράγμα που σου έκανε εντύπωση με τον Βαρδή Βαρδινογιάννη ήταν η φωνή του. Μια φωνή βαθιά και χαμηλή. Ένας μεγιστάνας του πλούτου, με τόσες ευθύνες επί δεκαετίες στην πλάτη του, την εμπειρία τόσων χρόνων, αλλά και την αυτοπεποίθηση του πετυχημένου, περίμενες εξ ορισμού να μιλάει πιο δυνατά. Στο κάτω-κάτω, υπήρξε και υψηλόβαθμος αξιωματικός του ναυτικού. Συνηθισμένος στα παραγγέλματα.
Κι όμως. Αυτή η φωνή, που ελάχιστα έχει καταγραφεί (είναι χαρακτηριστική η επιλογή του να μην δίνει ποτέ συνεντεύξεις) ήταν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της ήρεμης δύναμης. Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, που άφησε το πρωί της 12ης Νοεμβρίου την τελευταία του πνοή, ήταν ένας άνθρωπος των έργων, όχι των λόγων.
Των έργων, και της ψυχραιμίας. Ακόμα κι όταν ήλθε φάτσα με το θάνατο, στις 20 Νοεμβρίου 1990, όταν τον σημάδεψαν οι αντιαρματικές ρουκέτες της 17 Νοέμβρη, αυτός βγήκε σαν κύριος από την θωρακισμένη Μερσέντες, πήγε σ’ έναν τηλεφωνικό θάλαμο στην πλατεία Διλβόη της Νέας Ερυθραίας, απλά για να… ειδοποιήσει τον αδελφό του Γιώργο να περάσει να τον πάρει για να πάει στη δουλειά του. «Μας την πέσανε, αλλά τη γλυτώσαμε», είπε στους άνδρες της προσωπικής του φρουράς. Λίγο αργότερα, όταν επικοινώνησε μαζί του ο Αντώνης Λιβάνης, τότε διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου, είπε την φοβερή αυτοσαρκαστική ατάκα: «Σούταρε ο Σαραβάκος πέναλτι και βρήκε το δοκάρι»…
Επί σχεδόν μισό αιώνα επικεφαλής μιας εκ των μεγαλύτερων σε οικονομική επιφάνεια οικογενειών τη Ελλάδας, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης πρόλαβε να ζήσει τα πάντα. Και να δει την οικογενειακή επιχείρηση να ανθίζει σε επίπεδα τέτοια, που ούτε θα μπορούσε να φανταστεί μια φτωχή οικογένεια από την Επισκοπή Ρεθύμνου.
Το ξεκίνημα και η καριέρα στο Πολεμικό Ναυτικό
Γεννημένος στις 4 Δεκεμβρίου 1933, ήταν το έκτο παιδί από τα δέκα που απέκτησαν ο Γιάννης Βαρδινογιάννης και η Χρυσή Θεοδωρουλάκη. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στράφηκε προς μια στρατιωτική καριέρα. Έγινε δεκτός στη σχολή Ναυτικών Δοκίμων και ακολούθησε την επετηρίδα των αξιωματικών, με ταξίδια μετεκπαίδευσης στο εξωτερικό. Κάτι που είχε επιλέξει πριν απ’ αυτόν ο κατά δύο χρόνια μεγαλύτερος αδελφός του Νίκος.
Στο διάστημα της θητείας του υπήρξε η πρώτη γνωριμία με την κατοπινή σύντροφο της ζωή του Μαριάννα Μπουρνάκη. Η οποία τον ακολούθησε και στις ΗΠΑ, όπου βρισκόταν για τις ανάγκες της μετεκπαίδευσής του, αλλά και στην εξορία στην Αμοργό από το χουντικό καθεστώς το 1967. Ο γάμος τους έγινε το 1961. Έναν χρόνο αργότερα, ο Νίκος παραιτείται από το Βασιλικό Ναυτικό και ξεκινάει τη βάση των επιχειρήσεων της οικογένειας, έναν σταθμό ανεφοδιασμού πλοίων στους Καλούς Λιμένες, στα νότια του νομού Ηρακλείου Κρήτης. Ο Βαρδής δεν διστάζει να συνδράμει το εγχείρημα βάζοντας υποθήκη και τα δύο του σπίτια.
Εξαρχής το πρότζεκτ φάνηκε ότι είχε ισχυρότατες πλάτες: Την Mobil, τον Αριστοτέλη Ωνάση (που ανεφοδίαζε τα πλοία του εκεί σε προνομιακές τιμές), μέχρι και τα πλοία του 6ου Αμερικανικού Στόλου. Τα (υπερ)κέρδη επενδύονται στην αγορά δεξαμενόπλοιων, ένα από τα οποία, με καπετάνιο τον «Καπετάνιο» Γιώργο Βαρδινογιάννη, έσπασε το διεθνές εμπάργκο που είχε επιβληθεί στη Ροδεσία (σημερινή Ζιμπάμπουε) κι έφερε πολλαπλάσια κέρδη, δεδομένου ότι το φορτίο πληρώθηκε όσο-όσο. Μετά από λίγο καιρό αγοράστηκε και η αγορά της έκτασης 1.000 στρεμμάτων στους Αγίους Θεόδωρους Κορινθίας, όπου ακόμα βρίσκεται η μονάδα διυλιστηρίων.
Η στροφή στις επιχειρήσεις
Το δημοκρατικό παρελθόν του «μέτρησε» με το ξέσπασμα του απριλιανού πραξικοπήματος το 1967. Μέσα σε τρεις μήνες αποστρατεύεται και εξορίζεται στην Αμοργό. Η Μαριάννα τον ακολουθεί, αν και ήδη μητέρα τριών από τα πέντε συνολικά παιδιά τους. Όταν επιστρέφει, αποφασίζει να ασχοληθεί πλήρως με τις επιχειρήσεις, γίνεται ιδρυτικό μέλος της Μότορ Όιλ από τον Μάιο του 1970 και το 1972 η εταιρεία πήρε μία από τις τρεις άδειες διυλιστηρίων που παραχώρησε το τότε καθεστώς.
Ενεργός στην δημοκρατική αντίσταση, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης μαζί με το Νίκο αποφασίζουν να στηρίξουν το κίνημα του Ναυτικού, την ύψιστη συμβολική πράξη των ενόπλων δυνάμεων κατά της χούντας. Ο Βαρδής παίζει ενεργό ρόλο με ταξίδια και επαφές στο εξωτερικό, τις οποίες όμως θα κρατήσει κρυφές ως το τέλος της ζωής του. Ούτως ή άλλως το κίνημα αποκαλύφθηκε και το αντιτορπιλλικό «Βέλος» υπό τον Νίκο Παππά διέφυγε στην Ιταλία.
Στις 2 Ιουλίου 1973 ο Βαρδής πληροφορείται από τηλεφώνου ότι ο αδελφός του Νίκος έφυγε από τη ζωή μετά από οξύ έμφραγμα. Η διοίκηση των επιχειρήσεων της οικογένειας περνάει στα δικά του χέρια. Η κατεύθυνση προς τα δεξαμενόπλοια και τα καύσιμα δεν άλλαξε (τότε υπήρχαν στην κατοχή της εταιρείας 40 τάνκερ), αλλά κατά γενική παραδοχή ήταν αυτός που άνοιξε τη βεντάλια του ενδιαφέροντος και προς άλλους τομείς, με αποτέλεσμα η οικογένεια να μετατραπεί σε μια από τις μεγαλύτερες επιχειρηματικά στην Ελλάδα.
Το άνοιγμα της επιχειρηματικής βεντάλιας και ο Παναθηναϊκός
Η αρχή έγινε με το ξενοδοχείο Meridien (τώρα Plaza) στο κέντρο της Αθήνας, το 1980. Ακολούθησε το άνοιγμα στα media με την αγορά το 1982 της Μεσημβρινής. Το 1989 έπαιξε κομβικό ρόλο στην άνθηση της ιδιωτικής τηλεόρασης με την εκδοτική σύμπραξη (Λαμπράκης, Μπόμπολας, Αλαφούζος, Τεγόπουλος) που γέννησε το Mega Channel. Το 1993 αποφάσισε να επενδύσει περαιτέρω με την δημιουργία του Star Channel. Από το 2019 στον έλεγχο του ομίλου βρίσκεται και το κανάλι Alpha.
To 1988 ήλθε η επέκταση στον τραπεζικό τομέα με την αγορά της άδειας της Xios Bank, η οποία το 2000 θα απορροφηθεί από την Τράπεζα Πειραιώς. Το 2019 αποφάσισε να επενδύσει εκ νέου στην εξαγορά της Επενδυτικής Τράπεζας Ελλάδος, η οποία «γέννησε» την Optima Bank.
Από το 1979 ο Όμιλος είχε αποφασίσει να επενδύσει και στο ποδόσφαιρο. Η οικογένεια έγινε ο μεγαλομέτοχος της νεοσύστατης ΠΑΕ Παναθηναϊκός, χωρίς προφανώς να έχει οικονομικές βλέψεις. Ο Θεόδωρος Βαρδινογιάννης υπήρξε επί σειρά ετών χρηματοδότης του ΟΦΗ, ώσπου έφυγε από τη ζωή το 1996, προδομένος κι αυτός από την καρδιά του.
Εκείνη τη χρονιά, το 1996, έγινε και το τεράστιο deal με την Aramco, την πετρελαϊκή εταιρεία της Σαουδικής Αραβίας. Η συμφωνία, ύψους 283 εκ. δολαρίων (που σήμερα αποτιμώνται σε τουλάχιστον διπλάσιο ποσό) προβλέπει παραχώρηση του 50% της Μότορ Όιλ στους Σαουδάραβες. Η Μότορ Όιλ μπαίνει στο χρηματιστήριο το 2001. Μέσα σε δέκα χρόνια που κράτησε η συμφωνά (ως το 2005 δηλαδή) το τίμημα είχε αυξηθεί πολύ. Το 16,4% της εταιρείας που διατέθηκε σε διεθνή χαρτοφυλάκια αποτιμήθηκε σε 318,77 εκ. ευρώ.
Η σχέση με τον Παναθηναϊκό κράτησε 32 χρόνια. Ως το 2000 κουμανταδόρος στο ποδοσφαιρικό τμήμα ήταν ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, για τα επόμενα 11 χρόνια ήταν στο τιμόνι ο γιος του Γιάννης, πιο γνωστός ως Τζίγγερ. Το 2011 το κεφάλαιο Παναθηναϊκός έκλεισε για την οικογένεια.
Το κύριο χαρακτηριστικό του Βαρδή Βαρδινογιάννη ήταν ο έλεγχος και η προσοχή στις κινήσεις. Με χαρακτηριστική ψυχραιμία, που δεν έχανε ποτέ, άνοιξε τους επιχειρηματικούς ορίζοντες της οικογένειας, γνωρίζοντας πάντα ποιο κομμάτι θα έπρεπε να μετακινήσει στη σκακιέρα για να κερδίσει. Υπήρξε, όμως, και καταλύτης στη διαχείριση των σχέσεων μεταξύ μελών της οικογένειας, τα οποία αντιδίκησαν για περιουσιακά στοιχεία.
Η παρακαταθήκη που αφήνει είναι βαριά. Ο Τζίγγερ, ως πρωτότοκος γιος του και αντιπρόεδρος του Ομίλου, έπαιρνε τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες, ως και το κουμαντάρισμα του μεγάλου καραβιού. Τώρα που ο εμβληματικός του πατέρας έκλεισε τα μάτια του και πήγε να βρει την αγαπημένη του Μαριάννα, ήλθε η σειρά του να ηγηθεί και επισήμως.
