Πώς προέκυψαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η χώρα που θα φιλοξενήσει το φετινό Final Four της Euroleague; Αν ρίξει κανείς μια ματιά στον χάρτη της Αραβίας, θα του δημιουργηθούν διάφορα ερωτήματα.
Η ιστορία της περιοχής έχει απ’ όλα: Από γενναίους πειρατές μέχρι βουτηχτάδες που μαζεύανε τα μαργαριτάρια με το χέρι και από πονηρούς σεϊχηδες μέχρι δολοπλοκίες των Πορτογάλων και στη συνέχεια των Βρετανών. Και φυσικά… πετρέλαιο. Η διαδικασία μεταμόρφωσης μερικών μικρών λιμανιών σ’ ένα από τα πιο πλούσια κράτη του κόσμου δεν πήρε πολύ χρόνο και στηρίχθηκε πολύ στον ξένο παράγοντα, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Για αρχή είναι απαραίτητη λίγη γεωγραφία: Ρίξτε μια ματιά στην εικόνα, είναι οι διοικητικές υποδιαιρέσεις των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Τα οποία, όπως λέει και το όνομά τους, είναι μια ομοσπονδία επτά τοπικών μοναρχιών. Είναι η μοναδική χώρα του κόσμου που έχουν ενωθεί απόλυτες μοναρχίες και κυβερνούν μαζί (κάτι ανάλογο, αλλά όχι ίδιο, είναι και η Μαλαισία).
Το πώς και το γιατί ενώθηκαν όλα αυτά τα εμιράτα σ’ ένα κράτος το αφήνουμε για αργότερα. Για την ώρα, βλέπετε ότι το Άμπου Ντάμπι είναι μακράν το μεγαλύτερο σε έκταση από αυτά. Κατέχει όντως το 86,7% του εδάφους της χώρας. Από τα επτά αυτά εμιράτα τα πιο γνωστά είναι, φυσικά, το Άμπου Ντάμπι και το Ντουμπάι. Διότι είναι και τα μεγαλύτερα σε πληθυσμό, σ’ αυτά τα δύο ζουν οι δύο στους τρεις κατοίκους της χώρας, που υπολογίζονται σήμερα σε πάνω από 10 εκατομμύρια.
Δεν χρειάζεται πολλή παρατηρητικότητα για να δει κανείς ότι τα περισσότερα εμιράτα… στριμώχνονται στην ανατολική πλευρά της χώρας. Σ’ αυτή τη χερσόνησο-δάχτυλο, η οποία ελέγχει τα Στενά του Ορμούζ, το «μπες» και το «βγες» του Περσικού Κόλπου. Ακόμα και πριν από την ανακάλυψη του πετρελαίου, η συγκεκριμένη περιοχή ήταν από τις πιο νευραλγικές εμπορικά του πλανήτη. Οπότε μαζί με εμπόρους και ψαράδες, συγκέντρωνε και… πειρατές.
Ποιο είναι το πιο στρατηγικό σημείο για να εγκατασταθούν οι πειρατές; Μα, φυσικά δίπλα στα στενά. Εκεί που περνούσαν κάθε λογής πλοία προς τα λιμάνια του σημερινού Ιράν, τη Βασόρα του Ιράκ, το Κουβέιτ, το Νταμάν της Σαουδικής Αραβίας κτλ.
Σ’ αυτό το σημείο εγκαταστάθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων οι τοπικοί πειρατές. Διότι η πειρατεία είναι τόσο αρχαία, όσο και η ναυτιλία… Υπάρχουν αρχαία (πέτρινα εργαλεία κυρίως) που έχουν ανακαλυφθεί στην περιοχή και έχουν ηλικία 127.000 ετών! Ανθρώπινη παρουσία πάντα υπήρχε, αλλά το γεγονός ότι η γη δεν ήταν καλλιεργήσιμη (έρημος γαρ) και το νερό λιγοστό, δεν επέτρεψε μεγάλη αύξηση πληθυσμού.
(Αν παρατηρήσετε, βέβαια, το σημείο που βρίσκεται άκρη-άκρη στη νευραλγική αυτή χερσόνησο ΔΕΝ ανήκει στα Εμιράτα, αλλά στο Ομάν! Το γιατί είναι μια άλλη παράξενη ιστορία, που θα τη βρείτε στη Γεωγραφίδα).
Το ισλάμ που σάρωσε την αραβική χερσόνησο μετά τον 7ο αιώνα μ.Χ. κυριάρχησε γρήγορα και στη σημερινή περιοχή των Εμιράτων. Τα οποία δεν ήταν καν εμιράτα τότε, ήταν ψαροχώρια και πειρατικές φωλιές, χωρίς αφέντη, που διοικούνταν πατριαρχικά, από τους αρχηγούς των φυλών.
Πολλοί Ευρωπαίοι αποικιοκράτες κατάλαβαν την εμπορική αξία της περιοχής και άρχισαν να βάζουν πόδι, στην αρχή σαν φίλοι και έμποροι κι όταν έβλεπαν τα ζόρια σαν κατακτητές. Πορτογάλοι, Ολλανδοί και Βρετανοί άρχισαν τις επαφές με τις ντόπιες φυλές, υποτίθεται για να τους εξευγενίσουν και να σταματήσουν την πειρατεία. Στους βρετανικούς χάρτες της εποχής η περιοχή ονομαζόταν «Pirate Coast», η Ακτή των Πειρατών. Εύγλωττο. Οι ναυτικοί της περιοχής ήταν ονομαστοί και για την αξιοσύνη τους, αλλά και την άγνοια κινδύνου στα ρεσάλτα τους, απέναντι και σε μεγαλύτερα πλοία.
Οι λίγοι που δεν ασχολούνταν τότε με την πειρατεία διάλεγαν δύο άλλες ασχολίες: Το ψάρεμα και τα μαργαριτάρια. Το σχετικά μικρό βάθος των ακτών, που ήταν γεμάτες όστρακα, και τα ζεστά νερά βοηθούσαν σ’ αυτό το είδος αλιείας. Με μια πέτρα στο πόδι, που τους κρατούσε στο βυθό, βουτούσε ο αλιέας χωρίς κανέναν εξοπλισμό κι έμενε κάτω για 1,5-2 λεπτά, να μαζέψει όσα περισσότερα όστρακα μπορούσε. Πριν το πετρέλαιο, τα μαργαριτάρια ήταν η ειρηνική «βαριά βιομηχανία» της περιοχής.
Αυτοί που κυριάρχησαν τελικά ήταν οι Βρετανοί. Οι οποίοι είχαν δημιουργήσει βάσεις στο Άντεν της Υεμένης, στο νότιο μέρος της Αραβίας, και θεωρούσαν την εξάλειψη της πειρατείας κομβική για τον εμπόριο από και προς τις Ινδίες. Έτσι με την απειλή των κανονιών υπέγραψαν το 1819 μια «θαλάσσια ανακωχή» (maritime truce) με τους φύλαρχους της περιοχής. Η ανακωχή ουσιαστικά προστάτευε μόνο τα βρετανικά πλοία, δεν καταργούσε την πειρατεία. Το όνομα στους χάρτες άλλαξε, όμως, από Ακτή των Πειρατών σε Κράτη της Ανακωχής (Trucial States)!
Μετά την ανακωχή οι Βρετανοί ανακατεύονταν όλο και περισσότερο στις τοπικές υποθέσεις. Από τους πολλούς φύλαρχους ξεχώρισαν τους πιο δυνατούς, αυτούς που έλεγχαν τα μεγαλύτερα λιμάνια κι αυτούς που είχαν υπό τη διοίκησή τους τα περισσότερα… πηγάδια! Διότι έτσι χωρίζονται τα σύνορα τότε μεταξύ των εμιράτων. Δεν χάραζαν γραμμές στην άμμο, δεν είχε νόημα, ούτε υπήρχαν φυσικά σύνορα (βουνά, ποτάμια κτλ.) στην περιοχή, οπότε και τα σημερινά σύνορα ακολουθούν τα πηγάδια με το νερό.
Το 1892 τα Κράτη της Ανακωχής έγιναν επίσης βρετανικό προτεκτοράτο. Η Βρετανία, δηλαδή, ανέλαβε την «προστασία» τους από εξωτερικό κίνδυνο και οι εμίρηδες αφέθηκαν ελεύθεροι να κανονίζουν τις εσωτερικές τους υποθέσεις. Η αναβάθμιση του ονόματος δεν είναι τυχαία. Παλιότερα οι τοπικοί φύλαρχοι ονομάζονταν «σεϊχηδες», αργότερα «εμίρηδες», που είναι πιο μεγάλος τίτλος, υπονοεί ότι έχουν στην διοίκησή τους περισσότερο κόσμο και γη.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, εκεί ακριβώς που η τοπική οικονομία των μαργαριταριών είχε καταρρεύσει με τη δημιουργία των ψεύτικων, ήλθε η ευχή και η κατάρα του πετρελαίου. Φυσικά η πρώτη εταιρία που ασχολήθηκε ήταν η Anglo-Iranian (η σημερινή BP). Στην αρχή τα κοιτάσματα στα Εμιράτα φάνηκαν μικρά, αλλά όσο περνούσε ο καιρός αποδείχτηκε ότι ήταν από τα μεγαλύτερα του Κόλπου.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κι ενώ οι Βρετανοί τα μάζεψαν κι έφυγαν από την Ινδία, ειδοποίησαν τους εμίρηδες ότι δεν είχαν σκοπό να αναγνωρίσουν το καθένα ξεχωριστά από τα κράτη αυτά σαν ανεξάρτητη οντότητα στο μέλλον και πρότειναν ένα είδος ομοσπονδίας. Στην οποία, μάλιστα, ήθελαν να συμπεριληφθούν και το Κατάρ και το Μπαχρέιν, που βρίσκονται πιο πάνω στον Περσικό Κόλπο κι επίσης είχαν καθεστώς βρετανικού προτεκτοράτου.
Από το 1952 λειτουργούσε ένα «συμβούλιο» των εμίρηδων, στο οποίο συντόνιζαν τις υποθέσεις τους και την στάση τους απέναντι στους Βρετανούς. Και τελικά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητο κράτος στις 2 Δεκεμβρίου 1971.
Ο εμίρης του Άμπου Ντάμπι, επειδή το εμιράτο του είναι το μεγαλύτερο από τα επτά σε έκταση, ψηφίστηκε από τους υπόλοιπους ως ηγέτης της χώρας. Αυτός είναι η κεφαλή των ΗΑΕ. Η Αυτού Υψηλότης ο 64χρονος σήμερα Μοχάμεντ Μπιν Ζαγέντ Αλ Ναχιάν είναι ο εμίρης, ανέλαβε το 2022 μετά το θάνατο του αδελφού του, εμίρη Καλίφα.
Τα Εμιράτα λειτουργούν μεν σαν ομοσπονδία, αλλά μόνο σε συγκεκριμένα θέματα. Στην ουσία οι εμίρηδες έχουν μεγάλα περιθώρια αυτόνομων κινήσεων, μέχρι και εμπορικές συμφωνίες με άλλα κράτη μπορούν να υπογράφουν μόνοι τους. Σε θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, όμως, υπάρχει κοινή γραμμή. Τα πιο «δυνατά» εμιράτα, του Άμπου Ντάμπι και του Ντουμπάι, έχουν τον πρώτο λόγο μεν, αλλά επιβαρύνονται και με τα περισσότερα έξοδα για τον προϋπολογισμό της χώρας.
